Salonique! Ca va?

"Με τη θεμελίωση του πρώτου ιδρύματός της στη Θεσσαλονίκη το 1906, η Γαλλική Λαϊκή Αποστολή έγραψε την πρώτη σελίδα του βιβλίου Γεωγραφίας της και κυρίως άνοιξε μια σελίδα ιστορίας ελληνογαλλικής φιλίας που γνώρισε θεαματική άνθηση και η οποία, εκατό χρόνια αργότερα, όπως εύγλωττα αποδεικνύουν τα στοιχεία αυτής της συλλογής, δεν έχασε τίποτα από τη λάμψη της.

Οφείλω να ευχαριστήσω την ομάδα του Μουσείου Φωτογραφίας και ιδιαίτερα τον διευθυντή του κ. Βαγγέλη Ιωακειμίδη για το πολύτιμο έργο τους στην έρευνα και τη σοφή επιλογή των φωτογραφιών. [...]"



(Jean-Pierre Bayle, πρόεδρος της Mission Laique Francaise)






ΚΡΙΤΙΚΗ



Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης επιδεικνύει σε ποικίλους φωτογραφικούς τομείς σοβαρό δημιουργικό έργο. H παρούσα έκδοση είναι απόρροια μιας καρποφόρας συνεργασίας με το Γαλλικό Ινστιτούτο της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για ένα λεύκωμα - που συνοδεύει την αντίστοιχη έκθεση - αφιερωμένο στην ιστορία του πρώτου Λυκείου της Γαλλικής Λαϊκής Αποστολής, το οποίο είχε ως στόχο τη διδασκαλία της γαλλικής γλώσσας, τη μετάδοση της γαλλικής κουλτούρας και την ουδετερόθρησκη λαϊκή εκπαίδευση. Σκοπός της δημιουργίας του χώρου, σύμφωνα με τον Γάλλο Alfonse Aulard - ο οποίος μίλησε μπροστά σε ευρύ κοινό της Θεσσαλονίκης το 1907 - ήταν να διαδώσει τις ιδέες της σύγχρονης Γαλλίας, την επιστημονική μέθοδο της έρευνας και τις επιστημονικές γνώσεις, την ανεκτικότητα, την ομόνοια, την αδελφότητα, τη φιλαλληλία, και να συντελέσει στη μόρφωση του λαού, όπως αναφέρει στο εμπεριστατωμένο ιστορικό κείμενο του τόμου ο Δημήτρης Κοσμίδης.



Παρελθόν και παρόν



Το λεύκωμα συγκροτούν δύο μεγάλες ενότητες, οι οποίες χρησιμοποιούν τη φωτογραφία ως γέφυρα που ενώνει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον του Λυκείου. H πρώτη ενότητα στο μεγαλύτερο μέρος της περιλαμβάνει φωτογραφικές μαρτυρίες από το αρχείο της Mission Laique Francaise - λιγοστές από το αρχείο του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης, από το Εβραϊκό Μουσείο, και από τον φωτογράφο Ingo Duennebier, οι οποίες χρονολογούνται από το 1907, με την καταγραφή των πρώτων φάσεων της κατασκευής του «Λυσέ» της Θεσσαλονίκης. Από το τέλος της πρώτης δεκαετίας του 20ού αιώνα παρουσιάζεται μια φωτογραφική αποτύπωση των σημαντικότερων στιγμών του Λυκείου. Το ενδιαφέρον των φωτογράφων στρέφεται σε ομαδικά πορτρέτα μαθητών και καθηγητών που ποζάρουν στην αυλή μετά τη λήξη των εξετάσεων του μπακαλορεά, ή στις σκάλες του σχολείου στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Αν και οι φωτογραφίες δεν προτείνουν τίποτε το ξεχωριστό, πέραν μιας πιστής καταγραφής, καταφέρνουν να μεταδώσουν τη ζωντάνια της νεότητας και τη χαρά στα πρόσωπα των απεικονιζομένων.

H καλλιτεχνική και πνευματική ζωή του Ινστιτούτου αποτυπώνεται σε φωτογραφίες από εκδηλώσεις, δεξιώσεις προς τιμήν γάλλων προσκεκλημένων, θεατρικές παραστάσεις της Amicale, ή επισκέψεις προσωπικοτήτων και καλλιτεχνών όπως του Charles de Gaulle, του Γιάννη Τσαρούχη, της Κατίνας Παξινού, κ.ά. Ενα από τα αγαπημένα θέματα των φωτογράφων από τη δεκαετία του 1960 και μετά, ακολουθώντας την εξέλιξη του γαλλικού λυκείου σε ινστιτούτο ξένων γλωσσών και ευρύτερο πολιτιστικό κέντρο, ήταν οι λήψεις εσωτερικών χώρων και αιθουσών διδασκαλίας. Είναι προφανές ότι στόχος του ινστιτούτου ήταν η προβολή του αρχιτεκτονικού εκμοντερνισμού των σχολικών κτηρίων, η ανοικοδόμηση και η επέκτασή του μετά την πυρκαϊά του 1968.

Οι φωτογράφοι αφιέρωσαν το έργο τους στην καταγραφή των χώρων και των δραστηριοτήτων των ανθρώπων μέσα σε αυτούς. H αντιμετώπισή τους όμως δεν ακολουθεί μια θεματική αναλυτική χαρτογράφηση, απεναντίας απειροελάχιστα θραύσματα της καθημερινότητας συγκροτούν αποσπασματικά την εικόνα του Λυκείου η οποία εμπεριέχει έντονες αναφορές στο κοινωνικό, οικονομικό, πολιτισμικό πλαίσιο της Θεσσαλονίκης.



Το προσωπικό στοιχείο



Στον χώρο και στους ανθρώπους αναφέρονται οι φωτογραφίες της δεύτερης φωτογραφικής ενότητας. H ανάθεση του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης σε δύο φωτογράφους, την Cathy Cunliffe και τη Λία Ναλμπαντίδου, στο πλαίσιο δύο φωτογραφικών αποστολών, έφερε στο φως τρεις διαφορετικές εργασίες. Στην πρώτη η Cathy Cunliffe στρέφει το ενδιαφέρον της στους ανθρώπους του ινστιτούτου φωτογραφημένους στους χώρους τους και δημιουργεί μια σειρά «ανορθόδοξα» πορτρέτα, χρησιμοποιώντας παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες ως μάσκες που καλύπτουν τα πρόσωπα τους.

H Cunliffe συνδυάζει την ασπρόμαυρη μάσκα με το έγχρωμο περιβάλλον σε ένα ενδιαφέρον παιχνίδι παρελθόντος - παρόντος, ενώ παράλληλα υπογραμμίζει την ύπαρξη, τη διαχρονικότητα και τη συνέχεια των ανθρώπων οι οποίοι ακατάπαυστα εργάζονται στο ινστιτούτο. Οι έγχρωμες φωτογραφίες της δεύτερης εργασίας που πραγματοποίησε η Cunliffe την ίδια εποχή στο ινστιτούτο, και οι οποίες καλύπτουν όχι μόνο χώρους αλλά και σκηνές της καθημερινής συνεύρεσης παιδιών και ενηλίκων, μαρτυρούν αναμφισβήτητα μεγάλη άνεση, επιβεβαιώνοντας τον κανόνα ότι οι φωτογράφοι που δουλεύουν ενστικτωδώς μάλλον παρά εγκεφαλικά φέρνουν ενδιαφέροντα, γεμάτα φρεσκάδα, αποτελέσματα σε χώρους που με κάποιο τρόπο τους είναι οικείοι.

Από τη φωτογραφική αποστολή της Λίας Ναλμπαντίδου εκτίθενται φωτογραφίες από τον ιδιωτικό χώρο «μεικτών ζευγαριών» Ελλήνων και Γάλλων της Θεσσαλονίκης. Τα πορτρέτα εμφανώς σκηνοθετημένα είναι αποτέλεσμα εντατικής φωτογράφησης. H Ναλμπαντίδου οδηγείται από την πείρα της να συνθέτει οικογενειακούς χώρους, βγαλμένη από την άμεση φωτογράφηση του δικού της προσωπικού χώρου. Από τα πορτρέτα, που μοιάζουν μάλλον αποστασιοποιημένα, τελικά ξεχωρίζουν τα αγέλαστα, μοναχικά, συγκεντρωμένα βλέμματα με τα οποία οι εικονιζόμενοι ανταποκρίνονται στο βλέμμα της φωτογράφου ή μάλλον στο αδέκαστο βλέμμα της φωτογραφικής μηχανής που τα παρατηρεί. Το κείμενο που συνοδεύει τις φωτογραφίες θα μπορούσε να συμπεριλάβει κάποια στοιχεία ικανά να φωτίσουν πτυχές που αφορούν τις συγκεκριμένες φωτογραφίες και τη χρήση τους. Αντ' αυτού περιορίζεται σε παρατηρήσεις γύρω από τη φύση της φωτογραφίας γενικότερα, οι οποίες όμως δεν μαρτυρούν καμία βαθύτερη εμβρίθεια και έρευνα.

Για την έκδοση αξίζουν εύσημα στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, το οποίο επέλεξε, καθοδήγησε και αποδέχθηκε να πραγματοποιηθεί αυτή η πρωτότυπη έκδοση η οποία δημιουργεί μια καινούργια αντίληψη στον ελληνικό φωτογραφικό χώρο, για τον τρόπο που μπορούν φωτογραφικά να παρουσιάζονται θεματικές, οι οποίες εκ πρώτης όψεως και παραδοσιακά δεν έχουν ευρύτερο καθημερινό ενδιαφέρον.



Νίνα Κασσιανού (ερευνήτρια φωτογραφικών αρχείων)

Το ΒΗΜΑ, 30/07/2006