0
Your Καλαθι
Σωματείο Ελλήνων ηθοποιών Ογδόντα χρόνια 1917 - 1997
Ιστορική αναδρομή από ομάδα θεατρολόγων
Περιγραφή
Το έργο αυτό, παρά τις επιμέρους ελλείψεις του, αποτελεί μια πρώτη καταγραφή της συνδικαλιστικής, εθνικής κοινωνικής και πολιτιστικής δράσης των ηθοποιών του 20ου αιώνα. Είναι ίσως η πρώτη προσπάθεια συνδικαλιστικού σωματείου να καταγράψει την ιστορική του πορεία. Όπου μέσα από την πορεία αυτή, ο αναγνώστης παρακολουθεί τον αγώνα συσπείρωσης και οργάνωσης του κλάδου των ηθοποιών, την προσπάθεια τους για κοινωνική καταξίωση, οικονομική βελτίωση και πνευματική αναβάθμιση, με τελικό αποτέλεσμα την ποιοτική ανύψωση του ελληνικού θεάτρου.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Πότε πραγματοποιήθηκε η πρώτη απεργία των ηθοποιών; Πώς ονομάζονταν οι πρώτοι ελληνικοί θίασοι που ξεκίνησαν περιοδείες εντός και εκτός Ελλάδας; Ποια χρονιά ψηφίστηκε ο πρώτος νόμος που αφορούσε το θέατρο; Ποιες προσωπικότητες καθόρισαν την ιστορία του θεάτρου μέσα στον αιώνα που διανύουμε; Αυτά και πολλά ακόμη ερωτήματα βρίσκουν τις απαντήσεις τους στον πράγματι εντυπωσιακό σε όγκο τόμο για τα 80χρονα του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ), που πρόσφατα κυκλοφόρησε. Ο (θεατρόφιλος ή μη) αναγνώστης θα βρει συγκεντρωμένο υλικό όχι μόνο για την περίοδο από το 1917 (έτος που ιδρύθηκε το συνδικαλιστικό όργανο των ηθοποιών) ως τις ημέρες μας, αλλά και για την προγενέστερη περίοδο, αρχής γενομένης από το 1800.
Το εγχείρημα μοιάζει ακατόρθωτο, αλλά η επιστημονική ομάδα που δούλεψε υπό την εποπτεία και τον συντονισμό της θεατρολόγου Χρυσοθέμιδος Σταματοπούλου-Βασιλάκου φαίνεται να τα κατάφερε. Η θεατρολογική ομάδα ανέτρεξε στις πηγές, συγκέντρωσε το υλικό, το κατέταξε και προχώρησε στον επιμερισμό της εργασίας. Τον τόμο των 620 σελίδων, με το εξώφυλλο του Δημήτρη Μυταρά (προσφορά του ζωγράφου-σκηνογράφου), υπογράφουν 17 γυναίκες και ένας μόνο άνδρας. Την επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, λέκτορα Χρ. Σταματοπούλου-Βασιλάκου, πλαισιώνουν τρεις θεατρολόγοι, απόφοιτοι του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (Βαρβάρα Γεωργοπούλου, Ελένη Γουλή και Ιωάννα Ρεμεδιάκη) και 13 φοιτήτριες του ιδίου Τμήματος (Ουρανία Αναγνώστου, Εύα Ανδρικοπούλου, Βάσω Βασιλάτου, Ειρήνη Βουζαλάκου, Αργυρώ Γιαλαμπρίνου, Κορνηλία Λάμπρου, Μαρία Μαρκεζίνη, Ιφιγένεια Μπενάκη, Εφη Πανουργιά, Αλεξία Παπακώστα, Αθηνά Πετρομιχελάκη, Εύη Ρόμπου και Ελση Στεφανάκη). Τη φιλολογική επιμέλεια ανέλαβε ο Γιάννης Σισμανίδης.
Φυλλομετρώντας τον τόμο του ΣΕΗ (η έκδοση του οποίου αποτελεί μέρος των εκδηλώσεων για τον εορτασμό των 80 χρόνων του Σωματείου) διακρίνει κανείς τη δύσκολη πορεία του ηθοποιού μέσα στα χρόνια, ιδιαίτερα τότε που το να είσαι ηθοποιός ήταν κάτι το μεμπτόν ή ακόμη και το κολάσιμο για τις γυναίκες. Το 1841 είναι μια χρονιά καθοριστικής σημασίας για το θέατρο, αφού τότε αρχίζει να απασχολεί σοβαρά το κράτος ως κοινωνική εκδήλωση, με την πρώτη αστυνομική διάταξη που εκδίδει ο τότε διοικητής Αττικής. Τον αμέσως επόμενο χρόνο, σε μια προσπάθεια αναγέννησης του ελληνικού θεάτρου, επιφανείς Αθηναίοι ανέλαβαν να συστήσουν ακαδημία μουσικής και υποκριτικής για να μορφώσουν επαγγελματίες ηθοποιούς. Αν και αναζητούσαν και γυναίκες για να εγγραφούν, τα ήθη και τα έθιμα της εποχής δεν επέτρεπαν κάτι τέτοιο. Στα μέσα του 19ου αιώνα, «κόρη καλής οικογενείας ήταν αδύνατο λοιπόν να ανταποκριθεί στο κάλεσμα», αφού θα χαρακτηριζόταν «ξετσίπωτη». Ακόμη και για τους άνδρες εθεωρείτο αμάρτημα να λέγονται θεατρίνοι, ένα αμάρτημα για το οποίο μάλιστα ζητούσαν τη συγγνώμη της Εκκλησίας. Με τους θιάσους να επιχειρούν να κερδίσουν την εκτίμηση του κοινού με παραστάσεις και περιοδείες, το ελληνικό θέατρο πορεύτηκε ως τα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Το 1879 αρχίζουν σιγά σιγά να μιλούν και για την «αξία» του ηθοποιού, ενώ το 1890 η Δραματική Σχολή του Ωδείου αναδιοργανώνεται. Τέσσερα χρόνια αργότερα ιδρύεται ο Σύλλογος Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων. Οι ηθοποιοί τότε δεν ξεπερνούσαν τον αριθμό των 72 (52 άνδρες και 20 γυναίκες). Με την αυγή του 1900, ιδρύονται το Βασιλικό Θέατρο και η «Νέα Σκηνή» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου. Το θέατρο πια μπαίνει σε καλύτερους δρόμους. Με την ίδρυση του Σωματείου (ΣΕΗ) στις 22 Φεβρουαρίου του 1917, οι ηθοποιοί μπαίνουν σε νέες διαδικασίες, καθώς αναζητούν τρόπους και μεθόδους καλύτερων συνθηκών εργασίας, μισθών, αποδοχών και συντάξεων. Οργανώνονται και προσπαθούν να εξασφαλίσουν τις συνθήκες εκείνες που θα τους επιτρέπουν να δημιουργούν απερίσπαστοι. Πολλά τα πρόσωπα που πέρασαν από το προεδρείο του ΣΕΗ, μερικά από τα οποία άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου «80 χρόνια ΣΕΗ» (1917-1997) καταγράφονται τα διοικητικά συμβούλια και η δράση τους, τοποθετημένα πάντοτε μέσα στον ιστορικό περίγυρο κάθε εποχής και χωρισμένα σε χρονολογικές ενότητες. Το ίδιο ισχύει στη συνέχεια και για τη συνδικαλιστική δραστηριότητα του ΣΕΗ. Ακολουθούν τα κεφάλαια για τις κρατικές σκηνές και τα δημοτικά θέατρα, για την εθνική και κοινωνική προσφορά των ελλήνων ηθοποιών, για τη θεατρική παιδεία, την πολιτιστική δραστηριότητα του Σωματείου, για τις διεθνείς σχέσεις του, καθώς και για την ασφάλιση και την αλληλοβοήθεια.
Τον τόμο συμπληρώνουν εισαγωγικά κείμενα-χαιρετισμοί του υπουργού Πολιτισμού Ευάγγελου Βενιζέλου, του θεατρολόγου Κώστα Γεωργουσόπουλου και της επικεφαλής της ομάδας, η οποία στον πρόλογό της καθορίζει τον τρόπο εργασίας, τα στάδια της επιστημονικής έρευνας και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν, ενώ αναφέρεται και στο χρονικό του εορτασμού των 80 χρόνων του ΣΕΗ. Τέλος, αξίζει να σταθεί κανείς τόσο στο «Χρονολόγιο Παράλληλων Γεγονότων», όπου η συνδικαλιστική, κοινωνική και πολιτιστική δράση του ΣΕΗ συμπληρώνεται από την ελληνική πολιτική και συνδικαλιστική ιστορία, όσο και στα ευρετήρια με παραπομπές στα πρόσωπα, στους θιάσους, στα θέατρα, στους τίτλους θεατρικών έργων και στα συλλογικά όργανα. Η έκδοση δεν στερείται ούτε της καταγραφής των πηγών της, με πλήρη βιβλιογραφία (ελληνική, ξένη, περιοδικά και εφημερίδες, αρχεία, προσωπικές μαρτυρίες, νομοθεσία και λοιπές πηγές πληροφόρησης), ούτε φωτογραφιών, με στιγμιότυπα από τους αγώνες των ηθοποιών κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
ΜΥΡΤΩ ΛΟΒΕΡΔΟΥ
ΤΟ ΒΗΜΑ, 03-01-1999
ΚΡΙΤΙΚΗ
Πότε πραγματοποιήθηκε η πρώτη απεργία των ηθοποιών; Πώς ονομάζονταν οι πρώτοι ελληνικοί θίασοι που ξεκίνησαν περιοδείες εντός και εκτός Ελλάδας; Ποια χρονιά ψηφίστηκε ο πρώτος νόμος που αφορούσε το θέατρο; Ποιες προσωπικότητες καθόρισαν την ιστορία του θεάτρου μέσα στον αιώνα που διανύουμε; Αυτά και πολλά ακόμη ερωτήματα βρίσκουν τις απαντήσεις τους στον πράγματι εντυπωσιακό σε όγκο τόμο για τα 80χρονα του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ), που πρόσφατα κυκλοφόρησε. Ο (θεατρόφιλος ή μη) αναγνώστης θα βρει συγκεντρωμένο υλικό όχι μόνο για την περίοδο από το 1917 (έτος που ιδρύθηκε το συνδικαλιστικό όργανο των ηθοποιών) ως τις ημέρες μας, αλλά και για την προγενέστερη περίοδο, αρχής γενομένης από το 1800.
Το εγχείρημα μοιάζει ακατόρθωτο, αλλά η επιστημονική ομάδα που δούλεψε υπό την εποπτεία και τον συντονισμό της θεατρολόγου Χρυσοθέμιδος Σταματοπούλου-Βασιλάκου φαίνεται να τα κατάφερε. Η θεατρολογική ομάδα ανέτρεξε στις πηγές, συγκέντρωσε το υλικό, το κατέταξε και προχώρησε στον επιμερισμό της εργασίας. Τον τόμο των 620 σελίδων, με το εξώφυλλο του Δημήτρη Μυταρά (προσφορά του ζωγράφου-σκηνογράφου), υπογράφουν 17 γυναίκες και ένας μόνο άνδρας. Την επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, λέκτορα Χρ. Σταματοπούλου-Βασιλάκου, πλαισιώνουν τρεις θεατρολόγοι, απόφοιτοι του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (Βαρβάρα Γεωργοπούλου, Ελένη Γουλή και Ιωάννα Ρεμεδιάκη) και 13 φοιτήτριες του ιδίου Τμήματος (Ουρανία Αναγνώστου, Εύα Ανδρικοπούλου, Βάσω Βασιλάτου, Ειρήνη Βουζαλάκου, Αργυρώ Γιαλαμπρίνου, Κορνηλία Λάμπρου, Μαρία Μαρκεζίνη, Ιφιγένεια Μπενάκη, Εφη Πανουργιά, Αλεξία Παπακώστα, Αθηνά Πετρομιχελάκη, Εύη Ρόμπου και Ελση Στεφανάκη). Τη φιλολογική επιμέλεια ανέλαβε ο Γιάννης Σισμανίδης.
Φυλλομετρώντας τον τόμο του ΣΕΗ (η έκδοση του οποίου αποτελεί μέρος των εκδηλώσεων για τον εορτασμό των 80 χρόνων του Σωματείου) διακρίνει κανείς τη δύσκολη πορεία του ηθοποιού μέσα στα χρόνια, ιδιαίτερα τότε που το να είσαι ηθοποιός ήταν κάτι το μεμπτόν ή ακόμη και το κολάσιμο για τις γυναίκες. Το 1841 είναι μια χρονιά καθοριστικής σημασίας για το θέατρο, αφού τότε αρχίζει να απασχολεί σοβαρά το κράτος ως κοινωνική εκδήλωση, με την πρώτη αστυνομική διάταξη που εκδίδει ο τότε διοικητής Αττικής. Τον αμέσως επόμενο χρόνο, σε μια προσπάθεια αναγέννησης του ελληνικού θεάτρου, επιφανείς Αθηναίοι ανέλαβαν να συστήσουν ακαδημία μουσικής και υποκριτικής για να μορφώσουν επαγγελματίες ηθοποιούς. Αν και αναζητούσαν και γυναίκες για να εγγραφούν, τα ήθη και τα έθιμα της εποχής δεν επέτρεπαν κάτι τέτοιο. Στα μέσα του 19ου αιώνα, «κόρη καλής οικογενείας ήταν αδύνατο λοιπόν να ανταποκριθεί στο κάλεσμα», αφού θα χαρακτηριζόταν «ξετσίπωτη». Ακόμη και για τους άνδρες εθεωρείτο αμάρτημα να λέγονται θεατρίνοι, ένα αμάρτημα για το οποίο μάλιστα ζητούσαν τη συγγνώμη της Εκκλησίας. Με τους θιάσους να επιχειρούν να κερδίσουν την εκτίμηση του κοινού με παραστάσεις και περιοδείες, το ελληνικό θέατρο πορεύτηκε ως τα τέλη του προηγούμενου αιώνα. Το 1879 αρχίζουν σιγά σιγά να μιλούν και για την «αξία» του ηθοποιού, ενώ το 1890 η Δραματική Σχολή του Ωδείου αναδιοργανώνεται. Τέσσερα χρόνια αργότερα ιδρύεται ο Σύλλογος Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων. Οι ηθοποιοί τότε δεν ξεπερνούσαν τον αριθμό των 72 (52 άνδρες και 20 γυναίκες). Με την αυγή του 1900, ιδρύονται το Βασιλικό Θέατρο και η «Νέα Σκηνή» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου. Το θέατρο πια μπαίνει σε καλύτερους δρόμους. Με την ίδρυση του Σωματείου (ΣΕΗ) στις 22 Φεβρουαρίου του 1917, οι ηθοποιοί μπαίνουν σε νέες διαδικασίες, καθώς αναζητούν τρόπους και μεθόδους καλύτερων συνθηκών εργασίας, μισθών, αποδοχών και συντάξεων. Οργανώνονται και προσπαθούν να εξασφαλίσουν τις συνθήκες εκείνες που θα τους επιτρέπουν να δημιουργούν απερίσπαστοι. Πολλά τα πρόσωπα που πέρασαν από το προεδρείο του ΣΕΗ, μερικά από τα οποία άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου «80 χρόνια ΣΕΗ» (1917-1997) καταγράφονται τα διοικητικά συμβούλια και η δράση τους, τοποθετημένα πάντοτε μέσα στον ιστορικό περίγυρο κάθε εποχής και χωρισμένα σε χρονολογικές ενότητες. Το ίδιο ισχύει στη συνέχεια και για τη συνδικαλιστική δραστηριότητα του ΣΕΗ. Ακολουθούν τα κεφάλαια για τις κρατικές σκηνές και τα δημοτικά θέατρα, για την εθνική και κοινωνική προσφορά των ελλήνων ηθοποιών, για τη θεατρική παιδεία, την πολιτιστική δραστηριότητα του Σωματείου, για τις διεθνείς σχέσεις του, καθώς και για την ασφάλιση και την αλληλοβοήθεια.
Τον τόμο συμπληρώνουν εισαγωγικά κείμενα-χαιρετισμοί του υπουργού Πολιτισμού Ευάγγελου Βενιζέλου, του θεατρολόγου Κώστα Γεωργουσόπουλου και της επικεφαλής της ομάδας, η οποία στον πρόλογό της καθορίζει τον τρόπο εργασίας, τα στάδια της επιστημονικής έρευνας και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν, ενώ αναφέρεται και στο χρονικό του εορτασμού των 80 χρόνων του ΣΕΗ. Τέλος, αξίζει να σταθεί κανείς τόσο στο «Χρονολόγιο Παράλληλων Γεγονότων», όπου η συνδικαλιστική, κοινωνική και πολιτιστική δράση του ΣΕΗ συμπληρώνεται από την ελληνική πολιτική και συνδικαλιστική ιστορία, όσο και στα ευρετήρια με παραπομπές στα πρόσωπα, στους θιάσους, στα θέατρα, στους τίτλους θεατρικών έργων και στα συλλογικά όργανα. Η έκδοση δεν στερείται ούτε της καταγραφής των πηγών της, με πλήρη βιβλιογραφία (ελληνική, ξένη, περιοδικά και εφημερίδες, αρχεία, προσωπικές μαρτυρίες, νομοθεσία και λοιπές πηγές πληροφόρησης), ούτε φωτογραφιών, με στιγμιότυπα από τους αγώνες των ηθοποιών κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
ΜΥΡΤΩ ΛΟΒΕΡΔΟΥ
ΤΟ ΒΗΜΑ, 03-01-1999
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
