Το ελληνικό "λαϊκό" μυθιστόρημα του 19ου αιώνα

Το ελληνικό μυθιστόρημα του «μακριού» 19ου αιώνα συγκροτεί πλέον έναν διακριτό επιστημονικό τομέα. Ανάμεσα στις νέες κατευθύνσεις της έρευνας, σταδιακά έρχεται στην επιφάνεια το ζήτημα της σχέσης του με την αποκαλούμενη, από τους Theodor Adorno και Max Horkheimer, «πολιτισμική βιομηχανία» ή αλλιώς «μαζική» ή «λαϊκή κουλτούρα». Για την έκφρασή της στο λογοτεχνικό πεδίο έχει επινοηθεί ο όρος παραλογοτεχνία. Τον 19ο αιώνα, παραλογοτεχνικές προθέσεις αναγνωρίζονται μερικώς στο ελληνικό μυθιστόρημα που, γι’ αυτόν τον λόγο, προσδιορίζεται ως «λαϊκό» σε αντιστοιχία με την εννοιολόγηση της «λαϊκής κουλτούρας». Στον προκείμενο συλλογικό τόμο συγκεντρώνονται μελέτες διακεκριμένων ερευνητών της νεοελληνικής φιλολογίας, της λαογραφίας και της ιστορίας, οι οποίοι, παρότι εκκινούν από διαφορετικές θεωρητικές αφετηρίες, συντείνουν στην παραδοχή ότι τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα υφίσταται ελληνικό «λαϊκό» μυθιστόρημα τόσο στο ελλαδικό αστικό περιβάλλον, όσο και στον εξω-ελλαδικό χώρο της ομογένειας.

Περιεχόμενα

Πρόλογος: Η έρευνα του ελληνικού «λαϊκού» μυθιστορήματος του 19ου αιώνα
Εισαγωγή: Από την έρευνα της ελληνικής πεζογραφίας των ρομαντικών χρόνων στη μελέτη του «λαϊκού» μυθιστορήματος του 19ου αιώνα
Εκτυλίσσοντας τον μίτο του ελληνικού μυθιστορήματος του 19ου αιώνα: ζητήματα όρων και ορισμών στο διεθνές και εθνικό τους πλαίσιο
(Ενδο)αναφορές περί μυθιστορήματος στα αυτοτελή ελληνικά λαϊκά μυθιστορήματα του 19ου αιώνα
Για έναν ορισμό του ελληνικού λαϊκού μυθιστορήματος του 19ου αιώνα: αφηγηματικά μοτίβα και αναγνωστική πρόσληψη
Η «βιομηχανική φιλολογία»: κριτικές τοποθετήσεις για την «παραλογοτεχνία» στην εφ. Το Άστυ (1890-1907)
Η μυστηριομανία στην Ελλάδα: ιστορικές και θεωρητικές προσεγγίσεις της μαζικής κουλτούρας του 19ου αιώνα
Τα ελληνικά αστικά απόκρυφα του 19ου αιώνα: ένα «λαϊκό» είδος μυθιστορήματος;
Για την ιδεολογία σε τρία «λαϊκά» μυθιστορήματα του 19ου αιώνα
Δημοσιογραφική επικαιρότητα και λαϊκό μυθιστόρημα στη δεκαετία του 1890
Τα λαϊκά μυθιστορήματα και η λαογραφική τους «ανάγνωση»
Το ένδυμα σε ελληνικά Απόκρυφα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα
Οδυσσειακά θέματα και μοτίβα στον Βασιλέα του Άδου του Κωνσταντίνου Μεγαρέως: εκλεκτικές συγγένειες/συγκλίσεις ή απλές συμπτώσεις;
Η διηγηματογραφία του Γεωργίου Βιζυηνού και το μυθιστόρημα του 19ου αιώνα. Η μετάβαση από τον ρομαντισμό στον ρεαλισμό
Τα ιστορικά και αρχαιολογικά στοιχεία στις «Ιστοριογραφικές Σημειώσεις» του μυθιστορήματος Θρακικαί Σκηναί (1891) του Σαράντη Ι. Σαραντίδη
Το λαϊκό μυθιστόρημα και η προώθηση κοινωνικών και πολιτικών ιδεών: Η Εβραία του Επαμεινώνδα Κυριακίδη
Η ιστορία ως δράμα στο ιστορικό λαϊκό μυθιστόρημα. Ν. Δοσίου, Τα θύματα του Βάγια
Η Αθήνα μας του Σπανδωνή (1893) και το κοινό της. Σκέψεις για την άνθηση της παραλογοτεχνίας στα τέλη του 19ου αιώνα
Τα κορίτσια μας. Πρωτότυπος αθηναϊκή μυθιστορία (1893) του Κωστή Νεαπολίτη
Το ακέφαλον πτώμα: ειδολογικός υβριδισμός και νοοτροπική πολυφωνία σε ένα αστυνομικό αφήγημα Αποκρύφων του 1895
Ο φαναριώτικος κόσμος του Βουκουρεστίου στο μυθιστόρημα Ciocoii vechi ?i noi [= Παλαιοί και νέοι αρχοντοχωριάτες] του Nicolae Filimon
Από τον Πολυπαθή του Γρηγορίου Παλαιολόγου στο Ταμασάϊ Δουνγιά του Ευαγγελινού Μισαηλίδη
Τα Απόκρυφα μυθιστορήματα του Κωνσταντίνου Γουσσόπουλου και του Επαμεινώνδα Κυριακίδη: (ανα)κατασκευάζοντας τη συλλογική ταυτότητα των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης στα τέλη του 19ου αιώνα;
Οι συγγραφείς του τόμου
Ευρετήριο προσώπων και έργων

Πρόλογος
Μ. Γ. Βαρβούνης, Θανάσης Β. Κούγκουλος

Κείμενα
Σοφία Ντενίση, Θανάσης Β. Κούγκουλος, Αναστασία Τσαπανίδου, Πολυξένη Συμεωνίδου, Φίλιππος Κατσάνος, Γεωργία Γκότση, Henri Tonnet, Λάμπρος Βαρελάς, Μ. Γ. Βαρβούνης, Νάντια Μαχά-Μπιζούμη, Πηνελόπη Στρατή, Λουίζα Χριστοδουλίδου, Ιωάννης Μ. Μπακιρτζής, Δημήτρης Κουντουράκης, Μόσχος Μορφακίδης-Φυλακτός, Γεωργία Λαδογιάννη, Αλέξης Πολίτης, Νίκος Μαυρέλος, Χρήστος Δερμεντζόπουλος, Νίκος Φιλιππαίος, Tudor Dinu, Damla Demirozu, Ζωή Γεωργιάδου