Το τραύμα, τα συγκρουσιακά θέματα και οι ερμηνευτικές διαμάχες στην ιστορική εκπαίδευση

Το βιβλίο αυτό, καρπός συλλογικής προσπάθειας, θεωρούμε ότι αποτελεί μια πολλαπλή πρόκληση. Πρώτα-πρώτα για τον αναγνώστη. Αν αυτός πιστεύει ότι το ιστορικό παρελθόν ταυτίζεται με αυτό που λέμε «ιστορία», ότι η ερμηνεία του παρελθόντος είναι μία και μοναδική, δεδομένη, αναλλοίωτη και απαρασάλευτη, ότι έργο του ιστορικού είναι, όπως διακήρυσσε ο Leopold von Ranke πριν από εκατόν εβδομήντα χρόνια περίπου, να καταγράψει τα γεγονότα όπως ακριβώς συνέβησαν, τότε έχει δύο επιλογές: ή να αφήσει από τα χέρια του το βιβλίο ή να επιχειρήσει να το μελετήσει οπλισμένος με δύναμη και υπομονή. Αν πάλι ο αναγνώστης ανήκει στην κατηγορία εκείνων που θεωρούν ότι το ιστορικό παρελθόν είναι οριστικά χαμένο και γι’ αυτό, όταν μιλούμε για ιστορία, αναφερόμαστε ουσιαστικά στις σκέψεις των ανθρώπων πάνω στο παρελθόν, τότε θα απογοητευτεί. Η ιστορία μπορεί να είναι σε έναν βαθμό μια νοητική κατασκευή σε σχέση με το παρελθόν, αλλά υπόκειται σ’ ένα είδος αυστηρής διανοητικής πειθαρχίας που δεν επιτρέπει τον απόλυτο σχετικισμό και δεν εξισώνει όλες τις οπτικές και τις ερμηνείες.
Πρόκληση, όμως, το βιβλίο αποτελεί και για τους συγγραφείς, για δύο κυρίως λόγους: πρώτον, γιατί θελήσαμε να αναμετρηθούμε με θέματα δύσκολα και επίμαχα από άποψη επιστημολογική, πολιτική και κοινωνική? και δεύτερον, γιατί η εποχή μας, παρά τη φαινομενική επικράτηση φιλελεύθερων ιδεών, τείνει, σπρωγμένη από τις ανασφάλειες της παγκοσμιοποίησης και την ανατροπή των βεβαιοτήτων του παρελθόντος, σε λύσεις συντηρητικές, ακόμη και αυταρχικές. Εκεί πρέπει μάλλον να αποδοθούν και οι φόβοι έντιμων ανθρώπων για κινδύνους υπαρκτούς, η επινόηση κινδύνων από άλλους πονηρούς και η εξαπόλυση, με πολλές ευκαιρίες, ενός νέου «κυνηγιού μαγισσών» από τους έξαλλους, πράγμα που μεγαλώνει «το βάσανο της Ιστορίας».
Ωστόσο, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με μια θεματολογία που έχουμε κάθε λόγο να θεωρούμε ότι ανταποκρίνεται σε υπαρκτές και πιεστικές ανάγκες της εποχής μας, ανάγκες σχετικές με την κοσμογονία που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια τόσο σε επίπεδο επιστημολογίας γενικά και επιστημολογίας της ιστορίας ειδικότερα όσο και στους τομείς της γνωστικής ψυχολογίας, της σχολικής παιδαγωγικής, της διδακτικής μεθοδολογίας και της οργάνωσης του σχολικού και του εξωσχολικού μαθησιακού περιβάλλοντος.
Πράγματι, οι νεότερες συζητήσεις έχουν ανατρέψει ή τροποποιήσει αισθητά τις παραδοσιακές αντιλήψεις για τη φύση της ιστορίας, σε κάποιο βαθμό και στη χώρα μας, ενώ οι σημαντικές εξελίξεις στους τομείς της γνωστικής ψυχολογίας και της νευροβιολογίας έχουν αλλάξει δραματικά την εικόνα του σύγχρονου σχολείου, δυστυχώς όχι ακόμη στη χώρα μας.

Συγγραφείς:
Γιώργος Κόκκινος, Δημήτρης Μαυροσκούφης, Έλλη Λεμονίδου, Παναγιώτης Κατσωτής, Ζέτα Παπανδρέου, Αλεξάνδρα Δημακοπούλου, Δημήτρης Κυρίτσης, Κατερίνα Μπρεντάνου, Βασιλική Σακκά.