Βαρβάκειος πρότυπος Σχολή - Η εποχή των αρίστων

Αν και δεν ήμουν ποτέ μαθητής του Βαρβακείου, αν και είχα την τύχη ζήσω τη «χρυσή εποχή» ενός Γυμνασίου που κι αυτό πέρασε στην Ιστορία, του Β' Αρρένων Αθηνών, η φήμη του μεγάλου Προτύπου Σχολείου δεν με είχε αφήσει βέβαια ανέγγιχτο.
Φίλοι της εφηβείας που βρίσκονταν στα θρανία του Βαρβακείου μας έδειχναν, με τις αφηγήσεις τους αλλά και με τη ζωντανή τους παρουσία, τι σήμαινε τα χρόνια εκείνα να είσαι μαθητής στο σχολείο του Βαρβάκη: πόσο δύσκολη ήταν η ένταξή σου σ' αυτό μέσα από αυστηρές εισαγωγικές εξετάσεις: πόσο απαιτητική η φοίτηση απέναντι στα μεγάλα ονόματα των καθηγητών που εμείς οι άλλοι τους μάθαμε ως συγγραφείς των σχολικών βιβλίων· πόσα ουσιαστικά εφόδια παιδείας και ήθους είχε ο απόφοιτος για να συνεχίσει τις σπουδές του, για να συνεχίσει τη ζωή του.

Και όλα τούτα σ' ένα σχολείο δημόσιο, που βεβαίωνε ακριβώς αυτό που σήμερα μας είναι αδιανόητο, το υψηλό δηλαδή επίπεδο που μπορεί να κατακτήσει η δημόσια δωρεάν παιδεία, φτάνει οι σωστές οργανωτικές προϋποθέσεις να συντρέχουν με το πάθος της προσφοράς από μέρους των δασκάλων και με τον πόθο για γνώση από μέρους των μαθητών.

Αυτό το χαρακτηριστικό ήταν που έκανε το Βαρβάκειο, εκτός από εστία αληθινής γνώσης, υπόδειγμα αξιοκρατίας. Έμπαινες εκεί γιατί το άξιζες και το μπορούσες, κι όχι γιατί οι γονείς σου ήταν ιοχυροί ή πλούσιοι. Και είχες εξασφαλισμένη την αποκατάσταση σου όχι γιατί σ' το εγγυόταν η εύνοια κάποιας "κάστας", όπως σε άλλα "καλά" λεγόμενα σχολεία και κολέγια, αλλά γιατί η κοινωνία είχε ανάγκη τα εφόδια σου. Σε μια εποχή που οι Έλληνες δεν ήταν όλοι ίσοι απέναντι όχι μόνο στον νόμο αλλά και στην ίδια τη ζωή, οι μαθητές του Βαρβακείου ήταν όλοι ίσοι απέναντι στο Σχολείο τους και στους παιδαγωγούς τους, είτε μιλάμε για γόνους μεγαλοαστών είτε για παιδιά βιοπαλαιστών.[...]

Από το σημείωμα του εκδότη