Αρχεία οικογενείας Λούντζη

Τα αρχεία της Ζακυνθινής αρχοντικής οικογένειας Λούντζη, του κλάδου που προέρχεται από τον επιφανή ιστοριογράφο της Επτανήσου Ερμάννο Αναστ. Λούντζη (1806-1868), συγκροτούν ένα σημαντικό σώμα πρωτογενούς πληροφόρησης, που καλύπτει χρονικά ολόκληρο σχεδόν το δέκατο ένατο αιώνα και το μισό εικοστό. Τα περισσότερα τεκμήρια αναφέρονται στη δράση του Ερμάννου Λούντζη και των δύο γιων του, Αναστασίου (1841-1913) και Νικολάου-Ιωάννη (1838-1901), πολιτικοκοινωνικών και πνευματικών προσωπικοτήτων της Ζακύνθου, ενώ ένα πολύ μικρό τμήμα, που δεν αποτελεί ολοκληρωμένο σώμα αλλά διασώζει θραύσματα της οικογενειακής παράδοσης, αφορά τα παιδιά του Αναστασίου Αλέξανδρο (1904-1963) και Αλεξάνδρα σύζυγο Φιλίππου Καρρέρ (1896-1972) καθώς και τον σημερινό κάτοχό τους, δισέγγονο του Ερμάννου, τον Νίκο (Νίκια) Αλεξ. Λούντζη.

Το παρόν ευρετήριο, προϊόν κοπιώδους εργασίας και συσσωρευμένης εμπειρίας από την επεξεργασία, ταξινόμηση και περιγραφή των περιεχομένων του οικογενειακού αρχείου, αποβλέπει στη διευκόλυνση των μελλοντικών χρηστών, αφού όλο το αρχείο σύντομα πρόκειται να κατατεθεί σε έναν αξιόπιστο αρχειακό φορέα και θα είναι προσβάσιμο από το ερευνητικό κοινό. Τα τεκμήρια της Οικογένειας Λούντζη έχουν να μας δηλώσουν πολλά, όχι μόνον για την προσωπικότητα των παραγωγών-δημιουργών τους, αλλά και για ποικίλα θέματα γύρω από την ιστορία, την κοινωνία και τον πολιτισμό του Ιονίου των δύο περασμένων αιώνων.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Ερμάννος Λούντζης (1806-1868), γνωστός κυρίως για το ιστοριογραφικό του έργο, υπήρξε σημαντική πνευματική, πολιτική και κοινωνική φυσιογνωμία στα Επτάνησα του 19ου αιώνα. Καταγόταν από παλαιά αρχοντική οικογένεια της Ζακύνθου, της οποίας αρκετά μέλη διακρίθηκαν στον κοινωνικοπολιτικό και πνευματικό χώρο, αφού η οικονομική τους δύναμη συνοδευόταν από υψηλή πνευματική καλλιέργεια. Ο πατέρας του, Αναστάσιος Λούντζης, αρχαιολόγος και λόγιος, ήταν πρόξενος της Δανίας στο νησί, ενώ ο μεγαλύτερος αδελφός του, Νικολός - Κορράδος (1798-1885), παντρεύτηκε την ανιψιά του Διονυσίου Σολωμού και υπήρξε ο ακάματος μεταφραστής, κατά παραγγελία και για αποκλειστική χρήση του μεγάλου ποιητή, συγχρόνων του κορυφαίων λογοτεχνικών και φιλοσοφικών γερμανικών έργων. Ο ίδιος ο Ερμάννος θα αποκτήσει γερή μόρφωση στη Δύση, αφού έντεκα ολόκληρα χρόνια (1823-1834) θα ταξιδεύει και θα σπουδάζει στην Ιταλία, τη Γαλλία, την Αγγλία, τη Γερμανία, την Ελβετία, παίρνοντας το δίπλωμά του στο Αστικό Δίκαιο από το Πανεπιστήμιο της Πίζας και παρακολουθώντας μαθήματα Φιλοσοφίας και Φιλολογίας στη Σορβόνη από τους F. Guizot, F. Villemain, V. Cousin, Th. Jouffroy, μαθήματα Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου από τον F. Schelling και στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου από τον Ed. Gans, μαθητή και διάδοχο του Χέγκελ. Επιστρέφοντας στην ιδιαίτερη πατρίδα του θα ασχοληθεί με τη διαχείριση της οικογενειακής κτηματικής περιουσίας, ενώ παράλληλα επιδίδεται στη μετάφραση, από τα γερμανικά στα ιταλικά, λογοτεχνικών και φιλοσοφικών έργων και στη συγγραφή διαφόρων ταξιδιωτικών εντυπώσεων, μυθιστορημάτων, φιλοσοφικών δοκιμίων (σχεδόν όλα τους στα ιταλικά). Το 1852 εκλέγεται βουλευτής του Ριζοσπαστικού Κόμματος στο Ι' Ιόνιο Κοινοβούλιο. Τότε, με παρακίνηση και συμπαράσταση του Κερκυραίου ιστοριογράφου Ανδρέα Μουστοξύδη, αρχίζει να συγκεντρώνει στοιχεία για τις μελλοντικές ιστορικές του συνθέσεις. Τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν εγκαταλείπει οριστικά την ενεργό πολιτική δράση, εκδίδει στα ελληνικά το γνωστό έργο του για την «Ενετοκρατία στα Επτάνησα». Ξαναταξιδεύει στην Ευρώπη με αφορμή τις σπουδές των δύο γιών του, Νικολάου και Αναστασίου, αλλά και για να μελετήσει τα εκπαιδευτικά συστήματα της εποχής, να συμβουλευτεί τα δημόσια αρχεία της Βενετίας και να εκδώσει στα ιταλικά την επαυξημένη εκδοχή της «Ενετοκρατίας» του (1858).

Τα επόμενα χρόνια θα βρεθεί για αρκετό διάστημα στο εξωτερικό, για οικογενειακούς και ερευνητικούς λόγους. Το 1860 θα δημοσιεύσει στη Βενετία το δεύτερο αξιόλογο ιστορικό του σύγγραμμα, γραμμένο στα ιταλικά, το οποίο αναφέρεται στην «Κυριαρχία των Γάλλων δημοκατικών στα Επτάνησα», ενώ στα 1862-63 θα εκδώσει στην Μπολόνια το τρίτο μεγάλο ιστορικό έργο του για την «Επτάνησο Πολιτεία» στα ιταλικά. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, επηρεασμένος από τις αναζητήσεις των Β. Bauer, F. Baur, Ε. Renan, D. Strauss, F. Schleirmacher και D. Schenkel, στράφηκε στη μελέτη των αρχαίων θρησκειών και την προέλευση του χριστιανισμού.

Κοσμοπολίτης, πολύγλωσσος και μεγαλωμένος στην Εσπερία, ο Λούντζης θα επιδοθεί στο γραπτό λόγο και στην τέχνη της αφήγησης με στόχο όχι απαραίτητα τη δημοσίευση, αλλά παρακινούμενος από μια πνευματική ανησυχία για όσα συμβαίνουν γύρω του, στοιχεία που χαρακτηρίζουν και άλλα μέλη της επτανησιακής λογιοσύνης. Είναι γνωστό επίσης ότι υπήρξε από τους πρώτους Νεοέλληνες - Επτανήσιους ιστορικούς που στήριξε την έρευνά του σε πρωτογενές κυρίως υλικό από δημόσια και επισκοπικά αρχειοφυλάκια των Επτανήσων, διάφορα δημόσια αρχεία και βιβλιοθήκες της Δύσης. Κατά μεγάλο μέρος το εγχείρημα του Ερμάννου Λούντζη ξεφεύγει από την εθνική αντίληψη της ιστοριογραφίας της εποχής που αναζητεί τη σύνδεση με το αρχαιοελληνικό παρελθόν. Εξοικειωμένος με τα εργαλεία ανάλυσης των κοινωνικών επιστημών, κατανοεί πλήρως ότι η κοινωνική εξέλιξη αποτελεί ιστορικό φαινόμενο σε βάθος χρόνου και όχι αυθαίρετη κατασκευή ή μηχανιστική εφαρμογή μιας ιδεολογίας. Αναγνωρίζοντας την ποικιλομορφία των ερμηνειών του παρελθόντος και την αντιφατικότητα των πηγών, ερευνά εξονυχιστικά τα τεκμήρια, τα προσεγγίζει κριτικά και τα διασταυρώνει. Αξιοποιεί και τις πιο πρόσφατες ιστορικές εργασίες για να βελτιώσει ή να εμπλουτίσει το έργο του, ανανεώνει τη σκέψη του και τα μεθοδολογικά του εργαλεία, αρθρώνοντας με μοναδική συνθετική ικανότητα εννοιολογικά σχήματα με διαχρονική αντοχή.

Τα αρχεία της οικογένειας Λούντζη που παρουσιάζονται στην παρούσα έκδοση, αφορούν τον κλάδο που προέρχεται από τον επιφανή ιστοριογράφο και συγκροτούν ένα σημαντικό σώμα πρωτογενούς πληροφόρησης που καλύπτει χρονικά ολόκληρο σχεδόν το δέκατο ένατο αιώνα και το μισό εικοστό. Διασώθηκαν για χρόνια με τη φροντίδα και τη στοργή διαφόρων μελών της οικογένειας. Σήμερα βρίσκονται στην κατοχή του νομικού και λογοτέχνη Νίκου (Νίκια) Αλέξ. Λούντζη, δισέγγονου του Ερμάννου. Τα περισσότερα τεκμήρια αναφέρονται στη δράση του ίδιου του Ερμάννου Λούντζη και των δύο γιων του, Αναστασίου (1841-1913) και Νικολάου - Ιωάννη (1838-1901), πολιτικοκοινωνικών και πνευματικών προσωπικοτήτων της Ζακύνθου, ενώ ένα πολύ μικρό τμήμα, που δεν αποτελεί ολοκληρωμένο σώμα, αλλά διασώζει θραύσματα της οικογενειακής παράδοσης, αφορά τα παιδιά του Αναστασίου, τον Αλέξανδρο (1904-1963) και την Αλεξάνδρα, σύζυγο Φιλίππου Καρέρ (1896-1972), καθώς και το σημερινό κάτοχό τους, Νίκια Αλέξ. Λούντζη.

Ο Ζ. Συνοδινός προσέγγισε όλο αυτό το δύσκολο, ανακατεμένο και ακατέργαστο πρωτογενές υλικό με σεβασμό και επαγγελματικό ήθος, «ως αρχειονόμος και όχι ως μελετητής του Ερμάννου Λούντζη», ώστε, όπως γράφει και ο ίδιος, να αποφύγει «συναισθηματισμούς του ερευνητή που παρασύρεται από την έλξη του αδημοσίευτου υλικού και συνήθως επικεντρώνεται σε θεματικές που τον ενδιαφέρουν». Αξιοποίησε μάλιστα όλη τη γνώση και την εμπειρία που έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια η νεαρή, στη χώρα μας, επιστήμη της αρχειονομίας και ειδικότερα το «Διεθνές πρότυπο αρχειακής περιγραφής», το οποίο έχει θεσπίσει το Διεθνές Συμβούλιο Αρχείων (έχει μεταφραστεί στη γλώσσα μας από την «Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία», τον επιστημονικό σύλλογο των Ελλήνων αρχειονόμων, του οποίου πρόεδρος είναι ο Ζ. Συνοδινός).

Το παρόν ευρετήριο, προϊόν κοπιώδους εργασίας και συσσωρευμένης εμπειρίας από την επεξεργασία, ταξινόμηση και περιγραφή των περιεχομένων του οικογενειακου αρχείου, αποβλέπει στη διευκόλυνση των μελλοντικών χρηστών, αφού όλο το αρχείο πρόκειται να κατατεθεί σε έναν αξιόπιστο αρχειακό φορέα, όπου θα είναι προσπελάσιμο από το ερευνητικό κοινό.

Διατρέχοντας κανείς τις σελίδες του ευρετηρίου διαπιστώνει αμέσως ότι τα τεκμήρια της οικογένειας Λούντζη διασώζουν πολλές σημαντικές πληροφορίες όχι μόνο για την προσωπικότητα των παραγωγών - δημιουργών τους, αλλά και για ποικίλα θέματα γύρω από την Ιστορία, την κοινωνία και τον πολιτισμό του Ιονίου των δύο περασμένων αιώνων. Κυρίως όμως φωτίζουν την εικόνα του μεγάλου ιστορικού της Επτανήσου. Οπως επισημαίνει χαρακτηριστικά στον πρόλογο ο Νίκιας Λούντζης, σήμερα, χάρη στο παρόν ευρετήριο, «έχουμε μπροστά και γύρω μας το πνευματικό εργαστήρι του Ερμάννου Λούντζη, το χώρο του, την ατμόσφαιρά του. Κάτι πολυτιμότερο ίσως και από την επιστημονική κατάταξη, καταγραφή και αξιολόγηση των ευρισκομένων του».



ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 17/09/2004