Πρόσωπα και προσωπεία

Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα αυτοβιογραφικό χρονικό, με στοιχεία από την διαδρομή στη ζωή και στο θέατρο, της Αννας Συνοδινού. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται τα συμβάντα με φειδώ συγγραφική, διότι σημαντικές ιστορίες μισού αιώνα με δράσεις, μοιραία, συνδεδεμένες με πρόσωπα και προσωπεία, δεν ήταν δυνατόν να περιγραφτούν στην έκταση της πρέπουσας ιστορικής αναφοράς για να τιμηθούν τα Πρόσωπα με τα οποία συνεργάστηκε, αγάπησε, στήριξε και στήριξαν, αυτήν την τόσο σημαντική ελληνίδα ηθοποιό, που πρόσφερε τόσα πολλά στο χώρο της τέχνης.





ΚΡΙΤΙΚΗ



«Ονομάζομαι Αννα Συνοδινού, του Ιωάννη και της Ιωάννας, είμαι σύζυγος του Γιώργου Μαρινάκη. Κατάγομαι από την Αμοργό και γεννήθηκα στο Λουτράκι Κορινθίας». Μόνο η λέξη «ηθοποιός» λείπει από αυτό το λιτό, ιδιόχειρο κείμενο των πρώτων σελίδων του χρονικού της. Ισως γιατί όλο το υπόλοιπο είναι αφιερωμένο στο θέατρο, στην υποκριτική τέχνη που, όπως αποδεικνύεται και μέσα από αυτόν τον τόμο, υπηρέτησε με πίστη και πάθος η Αννα Συνοδινού. Ίσως όμως και γιατί η οικογένεια ­μητέρα, πατέρας, αδέλφια­ και ο άνδρας της έπαιξαν τον πιο καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της καλλιτεχνικής πορείας της.

Για ένα πάντως είναι βέβαιος ο αναγνώστης καθώς φυλλομετρά το αυτοβιογραφικό χρονικό «Πρόσωπα και Προσωπεία»: η Αννα Συνοδινού κρατούσε λεπτομερείς σημειώσεις και πλήρες αρχείο των θεατρικών της πεπραγμένων. Η άμεση όμως και θετική αντίδρασή της στην εκδοτική πρόταση που της έγινε, και κυρίως η ταχύτητα με την οποία συγκεντρώθηκε το υλικό ­πλούσιο σε ντοκουμέντα, φωτογραφίες, επιστολές, μαρτυρίες, κριτικές, σχόλια­ το επιβεβαιώνουν. Ο χαρακτήρας άλλωστε της έκδοσης θυμίζει προσωπικό ημερολόγιο, έστω και αν η χρονική σειρά των γεγονότων ενίοτε διακόπτεται από μεταγενέστερες διηγήσεις της ή ακόμη και από καταθέσεις απόψεών της για συγγραφείς σε έργα των οποίων πρωταγωνίστησε καθώς και για ρόλους που ερμήνευσε, κυρίως στην τραγωδία. Πλάι σ' αυτά καταθέτει και τις σκέψεις της για τους δασκάλους της, τους σκηνοθέτες και τους συναδέλφους της. Ο τόμος συμπληρώνεται και από την καταγραφή των παραστάσεων της ηθοποιού, που καλύπτει την περίοδο από το 1949 ώς το 1967.

Με κυρίαρχο θέμα το θέατρο και όσα συνέβαιναν επί σκηνής και στα παρασκήνια, η Αννα Συνοδινού καταγράφει παράλληλα τον ιστορικό περίγυρο και τα πολιτικά γεγονότα, στον βαθμό που επηρέαζαν την άσκηση του «λειτουργήματός» της, όπως σημειώνει η ίδια, και την τέχνη της. Είναι όμως και αποκαλυπτική για μια σειρά θεατρικά γεγονότα που απασχολούσαν ακόμη και τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων της εποχής, σε ορισμένα από τα οποία πρωταγωνιστούσε. Ξεχωρίζουν σε όγκο αλλά και σε ενδιαφέρον από μέρους της οι σελίδες που είναι αφιερωμένες στο Εθνικό Θέατρο καθώς και στην περιπέτειά της ώσπου να ολοκληρώσει το «όνειρό» της, το κτίσιμο και τη λειτουργία του θεάτρου στον λόφο του Λυκαβηττού.

«Τι θα γίνεις άμα μεγαλώσεις, Αννούλα;» ρώτησε ο Θάνος Κωτσόπουλος το δωδεκάχρονο τότε κορίτσι. «Μοδίστρα ή βιβλιοθηκάριος, κύριε Κωτσόπουλε. Να δούμε, ίσως αλλάξω γνώμη ώσπου να μεγαλώσω». Όπως και έκανε. Αλλαξε γνώμη και έγινε ηθοποιός. Τον Ιανουάριο του 1947 έδωσε εξετάσεις στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου ενώπιον του προέδρου Δημήτρη Ροντήρη, των μελών Σ. Μελά, Ν. Παρασκευά, Κ. Καρθαίου και της Μαρίκας Κοτοπούλη, η οποία παρίστατο άνευ ψήφου. Πέρασε. Μαζί της πέτυχε, μεταξύ άλλων, ο Αλέκος Αλεξανδράκης, ενώ κρίθηκε επανεξεταστέος ο Ιάκωβος Καμπανέλλης. Τρία χρόνια μετά, πτυχιούχος και αριστούχος, η νεαρή ηθοποιός προσελήφθη από το Εθνικό Θέατρο. Σύντομα όμως συνειδητοποίησε ότι στην κρατική σκηνή δεν είχε μέλλον και έτσι αποδέχθηκε την πρόταση της Μαρίκας Κοτοπούλη και αποφάσισε να δοκιμάσει τις δυνάμεις της στο ελεύθερο θέατρο. «Η Δις Συνοδινού έμαθε γράμματα εδώ με τον Αισχύλο και τώρα πάει να παίξει μπουλβάρ... Σωβαζόν» ήταν η πρώτη αντίδραση. Αλλά η Αννα Συνοδινού δεν πτοήθηκε. Αποφασισμένη να «κολυμπήσει» στα βαθιά, ξεκινούσε τη μεγάλη θεατρική της περιπέτεια, εκτός αλλά και εντός ­αργότερα­ Εθνικού, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Σε περιοδεία χρωστά άλλωστε και τη γνωριμία της με τον αθλητή Γιώργο Μαρινάκη, που έμελλε να γίνει ο άνδρας της ζωής της. Ήταν στη Θεσσαλονίκη, τον Αύγουστο του '51.

Η συνεργασία της με την Κοτοπούλη διακόπτεται το 1954. «Ήδη στο Θέατρο Κοτοπούλη είχα "φάει τα ψωμιά μου"» γράφει. «Βρισκόμουν υπό σοβαρωτάτην δυσμένειαν. Από το 1950-51 είχα αρνηθεί στη Μαρίκα να με παντρέψει με τον Δημήτρη Μυράτ. Είχα άλλον, πολύχρονο, νεανικό, τρυφερό δεσμό. Δεν μου άρεσε να έχω ερωτικές σχέσεις με ηθοποιούς. Τους θεωρούσα αδέλφια μου». Ακολούθησε το θέατρο Αρένα και η επιστροφή της στο Εθνικό.

Τα εγκαίνια του ανεπίσημου Φεστιβάλ Επιδαύρου το καλοκαίρι του '54 στάθηκαν η αφορμή ώστε η Αννα Συνοδινού να καταγράψει, έτσι όπως η ίδια έζησε, τη διαμάχη ανάμεσα στον δάσκαλό της Δημήτρη Ροντήρη και στον Αιμίλιο Χουρμούζιο. Ο «Ιππόλυτος» του Ευριπίδη με τον Αλέκο Αλεξανδράκη στον ομώνυμο ρόλο και ο θρίαμβος του Ροντήρη σ' αυτή την παράσταση «είναι η τελευταία γενναία μάχη που δίνει ο Δάσκαλος της κλασικής θεατρικής σχολής για να κρατηθεί στο Εθνικό Θέατρο» γράφει η ίδια. «Ο Ροντήρης ήταν Δάσκαλος, ναι, και μεγάλος. Ο Χουρμούζιος ήταν διανοούμενος και ψημένος στην πολιτική. Τι χρειαζόταν η Ελλάδα τότε; Δασκάλους ή πολιτικούς ανορθωτές; Και τα δύο. Ο Ροντήρης μετά τον αποκλεισμό του από το Εθνικό Θέατρο έπαθε σοκ». Και αυτή η κόντρα έμελλε να έχει συνέχεια, ώς τη στιγμή που, με τη μεσολάβηση τη δική της και του Γιώργου Μαρινάκη, επήλθε ακόμη και συνεργασία του διευθυντή Χουρμούζιου με τον σκηνοθέτη Ροντήρη, πάντα εντός Εθνικού.

Το ζεύγος Παξινού-Μινωτή, που είχε ταχθεί με τον Χουρμούζιο, η καραμανλική πολιτική της εποχής, οι σχέσεις των ηθοποιών με το ΚΚΕ, οι εξελίξεις στη μεταπολεμική Ευρώπη, οι δικές της (κακές) σχέσεις με τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Μινωτή, το σπίτι της οδού Αραβαντινού και η νύχτα που συνελήφθη από τη χούντα ο γείτονάς της Κώστας Μητσοτάκης, ο Γέρος της Δημοκρατίας Γεώργιος Παπανδρέου και οι χειρισμοί του στα θεατρικά δρώμενα της εποχής: όλα περνούν από τον σχολιασμό της· όλα όσα την αφορούσαν. Καθώς και τα μετέπειτα προβλήματα που αντιμετώπισε για να καταφέρει να εγκαινιάσει το θέατρο Λυκαβηττού με την «Ελληνική Σκηνή», σε συνεργασία με τον Θάνο Κωτσόπουλο και τη σύζυγό του Αννα Ραυτοπούλου-Κωτσοπούλου. Το βιβλίο περιλαμβάνει όλη τη σχετική αλληλογραφία για την πορεία του θεάτρου, από τη γέννηση ώς το τέλος του: «Καθώς έφευγαν τα φορτηγά αυτοκίνητα από την πίσω πόρτα του Θεάτρου Λυκαβηττού, μεταφέροντας τα αγαπημένα τεκμήρια της ζωής των ηρώων (...) άκουσα μια τρυφερή, νεανική φωνή να επαναλαμβάνει την υπέροχη ρήση της Ιφιγένειας (...): "Σας χαιρετώ, μην κλαίτε, σε άλλη ζωή θα ζήσω αλλού..."».

Κλείνοντας τον καλλιτεχνικό απολογισμό της η Αννα Συνοδινού εύχεται στον εαυτό της να της δοθεί η δυνατότητα να γράψει και έναν δεύτερο τόμο (από το 1970 ώς τις ημέρες μας) όπου σκοπεύει να συμπεριλάβει, εκτός από τις θεατρικές της μνήμες, τις αναμνήσεις από τον κοινοβουλευτικό της βίο και τη θητεία της στα δημοτικά πράγματα. «Συν Θεώ είθε να αξιωθώ τη συγγραφή τους». Αυλαία.

ΜΥΡΤΩ ΛΟΒΕΡΔΟΥ, ΤΟ ΒΗΜΑ, 14-03-1999