Άδεια ξενοδοχεία

Τα άδεια ξενοδοχεία έχουν τους δικούς τους τακτικούς πελάτες. Λίγους αλλά τακτικούς. Είναι εκείνοι που φτιάχνουν τις βαλίτσες τους, όταν άλλοι αγοράζουν σάκες και χάρακες. Εκείνοι που κλειδώνουν το σπίτι πίσω τους, όταν οι άλλοι το τακτοποιούν. Είναι κι εκείνοι που δεν έχουν βαλίτσες, ούτε και σπίτι, είναι φυγάδες κάθε λογής. Είναι βέβαια και οι συγγραφείς που τους καταδιώκουν. Αυτοί τους κατασκοπεύουν διακριτικά στην άδεια σάλα του πρωινού και μετρούν τα βήματά τους στους έρημους διαδρόμους των ορόφων.
Δεν έχουν εποχή τα άδεια ξενοδοχεία, δεν είναι μόνο οι δουλειές, τα σχολεία και οι νεκρές περίοδοι που τα αδειάζουν. Αρκεί μια θεομηνία, μια κρίση και τα ξενοδοχεία νεκρώνουν. Τότε, μετά τη βοή και τη ζέστη που φέρνουν τα πλήθη, επικρατεί ψύχος και σιγή, σαν τις λευκές σελίδες του βιβλίου που δεν είχε λόγο να γραφτεί. [...]

(Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΚΡΙΤΙΚΗ



Με τι μοιάζουν τα ξενοδοχεία όταν τα επισκεπτόμαστε εκτός τουριστικής σεζόν; Τι μπορεί να ανακαλύψουμε στο εσωτερικό τους, αλλά και στον τόπο ο οποίος τα περιβάλλει; Υπάρχουν μυστικά στους χώρους που σφύζουν από ζωντάνια και κίνηση την εποχή των διακοπών ή των μεγάλων εκδρομικών εξορμήσεων; Και, πάλι, τι γίνεται αν οι ίδιοι χώροι αδειάσουν εξαιτίας μιας μεγάλης φυσικής καταστροφής ή, γενικότερα, εξαιτίας κάποιων γεγονότων τα οποία ουδόλως επιτρέπουν τη διασκέδαση και την ανεμελιά; Οι ήρωες του πέμπτου πεζογραφικού βιβλίου του Φαίδωνα Ταμβακάκη, της συλλογής διηγημάτων του «Αδεια ξενοδοχεία» (περιλαμβάνονται έντεκα τελείως ανισομεγέθη ως προς την έκτασή τους κομμάτια), μπορούν να δώσουν απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Ηρωες, βεβαίως, ικανοί να απαντήσουν σε τέτοια ερωτήματα είναι μάλλον αδύνατον να ζουν υπό εντελώς κανονικές και τακτοποιημένες συνθήκες -κάτι από τις επαγγελματικές ή τις προσωπικές τους επιλογές θα πρέπει να τους σπρώχνει στα εγκαταλελειμμένα ξενοδοχεία και στην ερημική και σκοτεινή ή απειλητική τους όψη.



Παράξενες διαδρομές



Τι θέλουν και τι επιζητούν από το βίο τους οι πρωταγωνιστές των «Αδειων ξενοδοχείων»; Ενας τουριστικός πράκτορας με μοναχικό χαρακτήρα μπλέκει μετά το τσουνάμι με ένα συνδικάτο του εγκλήματος στη νήσο Πουκέ και ερωτεύεται επί ματαίω μια τοπική (αν και όχι ακριβώς τοπική) καλλονή («Η σκιά του σκότους»). Δύο ασυλλόγιστοι ναυαγοί περισυλλέγονται από έναν καϊκτσή, ο οποίος έχει μόλις χάσει το παιδί του -και τότε συνειδητοποιούν το βάρος και το μέγεθος της πραγματικότητας των άλλων («Ex voto»). Μια μάλλον ελαφρόμυαλη κοπέλα ξεμένει στη Μύκονο τα Χριστούγεννα, βρίσκοντας έναν αυτόκλητο βοηθό και συμπαραστάτη («Χριστούγεννα στη Μύκονο»). Μια οικογένεια λαθρομεταναστών βλέπει απρόσμενα το παιδί της να βυθίζεται στα νερά της Ανδρου («Φλεβάρης στην Ανδρο»). Ενας ζάπλουτος Ελληνας, εγκαταστημένος από χρόνια στο Μεξικό, επιστρέφει αιφνιδιαστικά σε μιαν οδυνηρή στιγμή της παιδικής του ηλικίας («Ιούνιος στη Ζάκυνθο»). Ενας μόλις απολυμένος φαντάρος καλείται να παρακολουθήσει στη Λάρισα ένα σουρεαλιστικών διαστάσεων σεξουαλικό όργιο («Στα μετόπισθεν της Λάρισας»). Ενας υποχόνδριος με τις διατητικές αγωγές άντρας και δυο λαίμαργες γυναίκες (μαμά και κόρη) ανακαλύπτουν απροειδοποίητα το κόλπο για να κάνουν τρελό κέφι μαζί («Methana Palace»). Μια έτοιμη να πέσει στο ερωτικό της κρεβάτι γυναίκα εκλιπαρεί το συγγραφέα, ο οποίος την εξιστορεί, να πάψει να την παρατηρεί («Hotel Marina» - Βραυρώνα). Ενας βαρεμένος οικογενειάρχης αναζητεί τρόπο διαφυγής από την ακατανίκητη πλήξη του («Ξενοδοχείον "Χαραυγή" - Αίγινα»). Ενας νεαρός άντρας, όχι μόνο αποτυγχάνει στην ερωτική του προσέγγιση, αλλά και γελοιοποιείται κατά το χειρότερο τρόπο («Τριώδιο στη Μονεμβασιά»). Τέλος, ένας πεζογράφος παλεύει μέχρι τελικής πτώσεως (και χωρίς σπουδαία εντέλει αποτελέσματα) με τα φαντάσματα του λογοτεχνικού του εργαστηρίου. Και όλα αυτά πάντα μέσα σε άδεια ξενοδοχεία, με τον κενό, αλλά και ψυχρό ή παγωμένο τους χώρο να αυξάνει τη δίνη στην οποία πέφτουν οι ήρωες, προσπαθώντας να ξεφύγουν από την καταπιεστική ή απλώς συμβατική και μελαγχολική ζωή τους.



Πολλαπλές αναφορές και διακλαδώσεις



Τα διηγήματα του Ταμβακάκη είναι γραμμένα με ένα εσωτερικό, διακριτικό χιούμορ, συνομιλούν με ποικίλα αφηγηματικά είδη και συγγραφικά έργα (από ευαγγελικό λόγο και περιπετειώδες ρομάντζο μέχρι Κόνραντ και Στίβενσον), αναφέρονται σε μια ευρεία και πολύ σύγχρονη θεματική γκάμα (όπως το έχουμε κιόλας δει, ξεκινούν από τα ζητήματα της λαθρομετανάστευσης και του παγκοσμιοποιημένου τουρισμού και φτάνουν μέχρι την αλματώδη διάδοση της υστερίας της δίαιτας ή των βιβλίων που έχουν ως αντικείμενό τους τα εξεζητημένα λογοτεχνικά παιχνίδια), ενόσω διατηρούν πάντα κάτι έκκεντρο στον πυρήνα τους -μίαν ηθελημένα εκκρεμή και απροσδιόριστη πτυχή, που παραμένει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ανυποχώρητα αδιευκρίνιστη, ή μιαν έως την τελευταία στιγμή αστάθμητη έξοδο, που αλλάζει ολοκληρωτικά την αρχική αναγνωστική μας προσδοκία.

Τα πρόσωπα τα οποία φιλοτεχνεί ο Ταμβακάκης στις σελίδες του είναι προσεκτικά σχεδιασμένα και σκιτσαρισμένα. Το φως της αφήγησης δεν πέφτει εξ ολοκλήρου επάνω τους κι ένα κομμάτι του εαυτού τους απομένει σκόπιμα στη σκιά. Αυτό δίνει έναν ξεχωριστό ρυθμό στη δράση και κάποτε υποβάλλει μιαν ατμόσφαιρα μυστηρίου και αναμονής, η οποία, μολονότι δεν οδηγεί σε αποτελέσματα ομολόγου κλίματος, διόλου δεν διαψεύδει από δραματουργική άποψη τη διαδρομή η οποία έχει προηγηθεί. Ο συγγραφέας τα καταφέρνει επίσης πολύ καλά με το πλατύτερο μήνυμα τα οποίο επιδιώκει να περάσει στον αποδέκτη του. Το νόημά του είναι σαφές (ζούμε σε έναν κόσμο από τον οποίο έχουν αφαιρεθεί όλες οι ουσιαστικές σημασίες και στον οποίο τα πάντα μοιάζουν αντίγραφα ενός ήδη παραποιημένου και παραμορφωμένου ειδώλου), αλλά η μέθοδος η οποία μας επιτρέπει να φτάσουμε στην αποκρυπτογράφησή του δεν έχει τίποτε το παράταιρο και το εξωτερικό ή το εκβιαστικό.

Από το σύνολο των έντεκα διηγημάτων ξεχωρίζω, δίχως τον παραμικρό διασταγμό, τη «Σκιά του σκότους» (για την πολύ επιδέξια συμπλοκή της με τη θρυλική «Καρδιά του σκότους»), τα «Χριστούγεννα στη Μύκονο» (για τη λειτουργικότητα της πολυφωνικής τους αφήγησης), τον «Φλεβάρη στην Ανδρο» (για το γνήσια και αβίαστα δραματικό του περιεχόμενο), το «Methana Palace» (το κορυφαίο κείμενο της συλλογής, με την υποδειγματική αντιστροφή, την οποία αίφνης επιχειρεί στην προοπτική της σχέσης των ηρώων) και το «"Hotel Marina" - Βραυβρώνα» (για την ευφυή και οργανικά ανοιχτή αφηγηματική του κατάληξη). Δεν λείπουν και από τα υπόλοιπα κομμάτια της συλλογής οι καλές ιδέες ή οι σωστοί σκηνοθετικοί χειρισμοί. Μόνο που όλα συμβαίνουν εκεί με λιγότερη αμεσότητα και μικρότερη ένταση. Πεπεισμένος ολιγογράφος, ο Ταμβακάκης αποδεικνύει μιαν αξιοπαρατήρητη όσο και λίαν αξιέπαινη σταθερότητα στην εικοσιπεντάχρονη και πλέον πορεία του στην πεζογραφία. Μια σε κάθε περίπτωση εγγυημένη μονάδα.



ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 17/02/2006