Ιστορία των κόμικς

Ο Λευτέρης Ταρλαντέζος, έχοντας στην κατοχή του έναν αριθμό φυλλαδίων κόμικς, κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες, με αναρίθμητα ταξίδια στο διαδίκτυο, με την πείρα του από άρθρα και ρεπορτάζ σε περιοδικά και εφημερίδες, ξεκίνησε αυτό το ταξίδι της ταξινόμησης και της ιστορικής αποτίμησης μιας Τέχνης και σας το παραδίδουμε, συμβολή μας στην εντόπια φτωχή, αν και όχι ασήμαντη, βιβλιογραφία του είδους.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Σύμφωνα με το χρονολόγιο των κόμικς με το οποίο κλείνει το ογκώδες και πλούσιο σε πληροφορίες και εικόνες βιβλίο του Λευτέρη Ταρλαντέζου H ιστορία των κόμικς, ένα από τα πρώτα επίσημα κόμικς είναι ελληνικός πάπυρος με θέμα τον Ηρακλή ο οποίος χρονολογείται περί το 300 μ.X. Οσο για την καταγωγή τoυ εικονογραφημένου, βρίσκεται στις προϊστορικές ζωγραφιές των σπηλαίων, στα 35.000 π.X.! «Αν είναι έτσι», εύστοχα σημειώνει ο συγγραφέας, «τότε δικαιούμαστε να υποθέσουμε πως το πρώτο κινούμενο σχέδιο δημιουργήθηκε με την περιστροφή της περίφημης ασπίδας του Αχιλλέα, αυτή στην οποία ο Ηφαιστος είχε φιλοτεχνήσει διαδοχικά στιγμιότυπα από μεγαλειώδεις σκηνές μάχης, θερισμού και εορτασμών».



H προϊστορία



Κατά κάποιον τρόπο, λοιπόν, τέτοιου τύπου πληροφορίες ανοίγουν από μόνες τους πόρτες στη φαντασία των απληροφόρητων αναγνωστών για τους οποίους τα κόμικς είναι μια πολύ πιο σύγχρονη υπόθεση που πιθανόν να αρχίζει από τον Σνούπι και να τελειώνει στον Σούπερμαν. Αυτή ακριβώς είναι και η βασική αρετή της Ιστορίας των κόμικς. Δεν πρόκειται για ένα βιβλίο γραμμένο από έναν ειδικό που απευθύνεται αποκλειστικά σε ειδικούς και μη «μανιακούς» της Ενάτης Τέχνης, όπως τα κόμικς επίσης αποκαλούνται. Αντιθέτως, μέσα σε 660 σελίδες ο Ταρλαντέζος προσπάθησε να συμπυκνώσει και να ταξινομήσει ένα ολόκληρο σύμπαν από γνωστές και λιγότερο γνωστές φιγούρες εικονογραφημένων ηρώων και να διευκολύνει τους μη ειδικούς να κατανοήσουν (και ίσως να αγαπήσουν) την εικονογραφημένη λογοτεχνία.

H ταξινόμηση έγινε με κέφι και αγάπη από έναν παθιασμένο εξπέρ που είχε στην κατοχή του έναν τεράστιο αριθμό φυλλαδίων και κόμικς, άρθρα και ρεπορτάζ από εφημερίδες και περιοδικά και στο ενεργητικό του αναρίθμητες βουτιές στο Διαδίκτυο.

H Ιστορία των κόμικς είναι μοιρασμένη σε ευανάγνωστα κεφάλαια που αρχίζουν από το μηδέν και καταλήγουν στις ημέρες μας. H «Καταγωγή των κόμικς» ξεκινά από τα σπήλαια των πρωτογόνων και τους αρχαιοελληνικούς αμφορείς, περνά στον Δίσκο της Φαιστού, προχωρεί στις αναπαραστάσεις της ζωής του Ιησού και των αγίων, κάνει μια στάση στο «Edelstein», το πρώτο εικονογραφημένο βιβλίο (του βαυαρού τυπογράφου Αλμπερχτ Πφίστερ), και αφήνει αρκετές γεύσεις από τους Σατιρικούς της Μεγάλης Βρετανίας (1700-1878) και των Chapbooks, μικρών βιβλίων που περιείχαν εικονογραφημένες ιστορίες δημοφιλών ηρώων, διάσημων εγκλημάτων και ιστοριών από τη Βίβλο.

Το κεφάλαιο «H γένεση μιας νέας τέχνης» έχει τις ρίζες του στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ελάχιστοι ίσως γνωρίζουν ότι ένα φαλακρό παιδί ονόματι The Yellow Kid (καθ' ότι ντυμένο με ένα τεράστιο κίτρινο νυχτικό) σήμανε τη γέννηση του νέου κόμικ ως διακεκριμένου μέσου επικοινωνίας.



Το φαλακρό παιδί



Το Yellow Kid, σχεδιασμένο από τον Ρίτσαρντ Φέλτον Αουτκλολτ, δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 1895 και υπήρξε το αποτέλεσμα μιας αρχικώς αποτυχημένης ιδέας του Τζόζεφ Πούλιτζερ, ο οποίος για να αυξήσει τις πωλήσεις της εφημερίδας του «New York World» σκέφτηκε τη δημοσίευση στην κυριακάτικη έκδοσή της ολοσέλιδων έγχρωμων αναπαραγωγών έργων τέχνης. H παταγώδης αποτυχία αυτής της ιδέας είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του Yellow Kid που δεν συντελέστηκε από τον Πούλιτζερ αλλά από τον μεγάλο ανταγωνιστή του Γουίλιαμ Ράντολφ Χερστ (τον ευφυή μεγαλοεκδότη, γνωστό και ως «Πολίτη Κέιν» από την ταινία του Ορσον Γουέλς) που μόλις είχε αγοράσει τη «Morning Journal» από τον Αλμπερτ Πούλιτζερ, αδελφό του Τζόζεφ.

Οπως το περιμέναμε, το αμερικανικό κόμικ εμφανίζεται σε αρκετά κεφάλαια του βιβλίου, με σημαντικότερο εκείνο των ιστορικών περιόδων (εποχές) των αμερικανικών κόμικς: Σκοτεινή ή Λίθινη, που αρχίζει από την προϊστορία και καταλήγει στα τέλη του 19ου αιώνα, Πλατινένια (1896-1938), Χρυσή (1938-1949), με την εμφάνιση του Superman, του Flash Gordon, του Batman και τη γέννηση των αυτοκρατοριών της Marvel Comics και DC Comics, Σκιώδης (1950-1955), που ονομάστηκε έτσι επειδή επισκιάστηκε από την εμφάνιση του γερμανού ψυχολόγου Φρίντριχ Βέρτμαν, ο οποίος επηρέασε την εξέλιξη των κόμικς υποστηρίζοντας την επικινδυνότητά τους για τα παιδιά, Ασημένια (1956-1969), με την εμφάνιση του Flash, Χάλκινη (1970-1986), με τη γέννηση αντιηρώων όπως ο Wolverine, και Σύγχρονη, που συνεχίζεται στις ημέρες μας.



Το Manga



Από την έκδοση δεν απουσιάζουν κεφάλαια σχετικά με τα κόμικς χωρών όπως (ανάμεσα σε άλλες) η Κίνα, η Χιλή, η Ινδία, η Κολομβία, η Γερμανία, η Γιουγκοσλαβία και το Περού, την ώρα που κάτι παραπάνω από 50 σελίδες είναι αφιερωμένες στα σπουδαία ιαπωνικά Manga.

Ευχάριστη νοστιμιά για τους μη ειδικούς βρήκαμε το γλωσσάρι των όρων των κόμικς όπου γίνεται αναλυτική περιγραφή-ερμηνεία όρων τους οποίους οι περισσότεροι θεωρούν δεδομένους χωρίς να γνωρίζουν τη ρίζα τους. Comic strip, π.χ., είναι η ακολουθία κόμικς στη μορφή strip (που αποδίδεται ως λουρίδα) και balloon (μπαλόνι) ονομάζεται το σύννεφο, ο κύκλος ή το τετράγωνο που εσωκλείει τους διαλόγους των ηρώων.

Εκπληξη ωστόσο σε μια τόσο ογκώδη δουλειά μας προκάλεσε η απουσία ευρετηρίου ονομάτων, τίτλων κ.ο.κ., το μόνο κρίμα στο κατά τα άλλα θαυμάσιο αυτό βιβλίο. Γιατί η Ιστορία των κόμικς είναι, χωρίς αμφιβολία, η πιο χορταστική ελληνική έκδοση για την ιστορία αυτής της (παρεξηγημένης;) τέχνης απέναντι στην οποία η ελληνική βιβλιογραφία μέχρι στιγμής έχει υπάρξει τσιγκούνα.



ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ

Το ΒΗΜΑ, 16/07/2006