Μεθώνη. Αρχαία. Μεσαιωνική. Νεότερη.

Τα δοκίμια που περιλαμβάνονται στον παρόντα τόμο εστιάζουν στην πολυσήμαντη σχέση του εβραϊκού ζητήματος, αλλά και των ίδιων των Εβραίων, με τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό και την Επανάσταση του 1821. ΚατόπινΟ Μεσαίωνας θεωρείται δικαιολογημένα η χρυσή εποχή της επιφανούς καστροπολιτείας της Μεθώνης. Η μεσαιωνική αίγλη της απεικονίζεται στα ισχυρά τείχη,
έργο των Ενετών, που εξεδίωξαν τη φράγκικη φρου-
ρά του Γοδεφρείδου Βιλλεαρδουίνου το 1206 και την
κατέλαβαν το 1209 με την υπογραφή της συμφωνίας
της Σαπιέντζας. Όταν οι Ενετοί κατέλαβαν την Κρή-
τη, η Μεθώνη αποτέλεσε προπύργιο της αποικίας τους
στον ανταγωνισμό με τους Γενουάτες. Ο χώρος του
κάστρου εξελίχθηκε σε σταθμό προς τις ακτές της Ασί-
ας και τους Αγίους Τόπους. Χρονικογράφοι της Δύσης
αποκαλούν την Πελοπόννησο «Νήσο της Μεθώνης» (L’
ile de Modon). Η σημασία του κάστρου φαίνεται και
από τη διακοίνωση του δόγη Α. Βαρβαρήγου το 1500
(μετά την κατάληψή του από τους Τούρκους) προς
τον Πάπα, τον βασιλιά της Ισπανίας και τους άλλους
πρίγκηπες: «απωλέσαμεν το έξοχον ορμητήριον όλων
των πλοίων, τα οποία εταξίδευον προς την Ανατολήν».
Μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου τα απελευθερωτικά
στρατεύματα του στρατηγού Μαιζώνα έκτισαν τη νέα
Μεθώνη εκτός των τειχών. Ό,τι απομένει σήμερα όρ-
θιο μέσα στο κάστρο είναι ερείπια τούρκικων χαμάμ και
ενός μιναρέ, υπόγειες δεξαμενές, μια πυριτιδαποθήκη
και ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα. μιας μακράς αρχειακής έρευνας που ξεκίνησε από την Ελλάδα και συνεχίστηκε στη Γαλλία, τη Γερμανία, το Ισραήλ, αλλά και την Αμερική, αξιοποιήσαμε άγνωστα τεκμήρια, τα οποία δημοσιεύουμε εδώ και χάρη στα οποία αποκαλύπτονται σημαντικές πτυχές της εποχής που περιέπεσαν σε λήθη. Πρόκειται για το πρώτο ερευνητικό βήμα στην προσπάθεια επανεξέτασης του ρόλου, της δράσης και της δυναμικής του εβραϊκού πληθυσμού σε μια περίοδο ριζικών μεταβολών, η οποία εκτείνεται από τους προεπαναστατικούς χρόνους και την Επανάσταση μέχρι κάποιες δεκαετίες μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Μέσα από κεντρικές και έκκεντρες αφηγήσεις συζητούμε τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της διαδικασίας συγκρότησης της ελληνικής ταυτότητας, αποτυπώνουμε τη συμβολή των Εβραίων στην Επανάσταση του 1821, αναδεικνύουμε τους οραματισμούς της εποχής, αλλά και καταδεικνύουμε τις διαψεύσεις που ακολούθησαν. Υπό την προοπτική αυτή, η εν λόγω θεματική υπερβαίνει το ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου περιορίζεται, αποκαλύπτοντας την απρόσμενη επικαιρότητά της.