Ξωτικά

Ο κόσμος των παραμυθιών δε χάνεται με το τέλος των παιδικών μας χρόνων. Βυθίζεται μόνο κάπου στη λήθη με το πέρασμα του χρόνου και “φυτοζωεί” κάπου σε μια γωνιά της καρδιάς και του νου μας.


Αυτό το μήνυμα μας φέρνει το βιβλίο Ξωτικά του Ναούμ Θεοδοσιάδη. Διαβάζοντάς το ξυπνά μέσα μας η παλιά, γνώριμή μας ανάγκη για τον κόσμο των μαγικών και θαυμαστών πλασμάτων, που αχνά εξακολουθούν να μας συντροφεύουν τις νύχτες, λίγο πριν βυθιστούμε στις χώρες του ονείρου. Παραμύθι και πραγματικότητα, μύθος και Ιστορία, μυστικά θαμμένα κάπου στα βάθη της καρδιάς, μυστήρια του ανθρώπου, απόκρυφες σκέψεις και επιθυμίες, φευγαλέες εικόνες που μοιάζουν να εισβάλλουν στη ζωή μας από κάπου "αλλού", παράξενοι ήχοι, που πότε σαγηνεύουν και πότε τρομάζουν, όλα αυτά υφαίνουν την ατμόσφαιρα μέσα στην οποία κινείται το βιβλίο του Ναούμ Θεοδοσιάδη, η οποία γοητεύει με τον πιο άμεσο τρόπο.


Τα Ξωτικά είναι το πληρέστερο έργο στο χώρο αυτό στην ελληνική βιβλιογραφία. Ανθρώπινο και μαζί ονειρικό, αποτελεί γνήσιο δείγμα γραφής της λογοτεχνίας του Φανταστικού, μιας γραφής που συνεπαίρνει και μας κάνει να ξαναβρίσκουμε μαζί της τις ιστορίες της δικής μας παιδικής ηλικίας. Συνάμα όμως το βιβλίο είναι μια από τις πιο αξιόλογες μελέτες πάνω στις Εναλλακτικές Πραγματικότητες, πολύτιμο βοήθημα για κάθε ερευνητή του Αγνώστου και του Μυστηρίου.




Τα ξωτικά είναι ένα από τα παλαιότερα συστατικά της μαγείας του κόσμου μας. Μια έγχρωμη κηλίδα πάνω στο ανυπόφορο ασπρόμαυρο της πραγματικότητας. Διαβάστε για τα πλάσματα στην άκρη του ματιού μας: αόρατοι επισκέπτες, νεράιδες, νάνοι, Γνώμοι και Φαύνοι, Ελφς, Γκόμπλινς και Μπανσίς, οι κρυφές πύλες των κόσμων, απαγωγές, θησαυροί, μαγικά αντικείμενα, η βασίλισσα των ξωτικών, η Κυρά της Λίμνης, αλήθειες και ψέματα στην πλάτη του φαντασματικού αλόγου, της Πούκα. Πράσινες ιστορίες, οι κατεργάρηδες του αόρατου κόσμου, οι γοργόνες και τα ξωτικά της θάλασσας, παράξενες διηγήσεις γύρω από το τζάκι, θρύλοι από το πουθενά, συναντήσεις με παράξενα όντα από Αλλού, η Ελλάδα του Μεσονυκτίου...





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ξεκινώντας με μότο μια φράση του Σαίξπηρ από τον Αμλετ («Υπάρχουν κι άλλα πράγματα, Οράτιε, στον ουρανό και στη γη που δεν τα ονειρεύτηκε η φιλοσοφία μας»), ο εκ Θεσσαλονίκης συγγραφέας Ναούμ Θεοδοσιάδης μάς προσφέρει μια ενδιαφέρουσα μελέτη για τα φανταστικά όντα. Τα «Ξωτικά», που εκδόθηκαν από το «Αρχέτυπο» (από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφορούν οι «Μυστικές εταιρείες», συλλογική μελέτη πάνω στις πιο σημαντικές μυστικές εταιρείες του κόσμου), έχουν ως θέμα τους τα πλάσματα που έρχονται σε μας με τη μορφή νεράιδας, νάνου, δαίμονα, δράκου, καλικάντζαρου, όλων αυτών που έχουν αποκληθεί από τον λαό «ξωτικά». Με λίγα λόγια, τα «Ξωτικά» πραγματεύονται τον τεράστιο, ανεξάντλητο και ανεξερεύνητο χώρο των απροσδιόριστων μορφών που έχουν εξάψει τη λαϊκή φαντασία, με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί μια ολόκληρη φιλολογία γύρω από αυτά.

Η εμφάνιση και το όνομα των ξωτικών ποικίλλουν από τόπο σε τόπο. Μεγαλύτερη έμφαση δίδεται σε αυτά στη Βρετανία και στην Ιρλανδία (ας θυμηθούμε τα φαντάσματα στους μεσαιωνικούς πύργους ή το περίφημο Τέρας του Λοχ Νες στη Σκωτία), ενώ οι Νύμφες και οι Δρυάδες της Ελλάδας αποτελούν ουσιαστικά τις ίδιες οντότητες. Ο Έντγκαρ Αλαν Πόε (1809-1849), ο συγγραφέας που συνέβαλε τα μέγιστα στην ανάπτυξη τόσο της αστυνομικής λογοτεχνίας όσο και της λογοτεχνίας του φανταστικού, στο ποίημά του «Η χώρα των ξωτικών» έχει γράψει: «Πάνω στ' άγρια δάση ­ στο λιμάνι/ Πάνω στα πετούμενα φαντάσματα ­/ Πάνω από τα βάρυπνα τα πλάσματα ­/ Κι όλα σαβανώνει τα εντελώς/ Μέσα σε λαβύρινθο από φως...» (μετάφραση Νίκου Σημηριώτη).

Στην ελληνική μυθολογία ­συνεπώς και στη ρωμαϊκή­ κάθε δάσος, κάθε ποτάμι, κάθε λίμνη θεωρείται κατοικία υπερφυσικών πλασμάτων που το καθένα έχει το ιδιαίτερο όνομά του. Διαβάζοντας τα έπη του Ομήρου συναντάμε συχνά ξωτικά με διάφορα ονόματα και μαθαίνουμε ότι οι Νύμφες συμμετέχουν στα συμβούλια των θεών στον Όλυμπο [«κανένας ποταμός δεν έλειψε (μόνο ο Ωκεανός δεν ήρθε), καμιά νεράιδα, απ' όσες χαίρονται τα δάση τα πανώρια, των ποταμών τα κεφαλόβρυσα και τα χλωρά λιβάδια...»]. Οι μύθοι, οι θρύλοι και οι λαϊκές παραδόσεις της Ελλάδας σφύζουν από υπερφυσικά στοιχεία, μαρτυρίες, χάρτες και κώδικες που αποτελούν πολύτιμα εργαλεία για τους επίδοξους εξερευνητές και χαρτογράφους του λεγόμενου «άλλου κόσμου», μας λέει ο Ναούμ Θεοδοσιάδης, ο οποίος χρησιμοποίησε μια πλούσια βιβλιογραφία για να γράψει το πόνημά του.

Στις προφορικές παραδόσεις όλων των λαών και στα παραμύθια, καθώς και στη λογοτεχνία, τα ξωτικά εκφράζουν την έντονη επιθυμία των θνητών να υπερβούν τα όρια του πλανήτη μας και να μεταβούν κάπου αλλού, σε διαφορετικούς κόσμους, εκεί όπου οι άνθρωποι φθάνουν μόνο μέσω των ονείρων και της φαντασίας. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Στο κεφάλαιο «Γοργόνες», όπου περιέχονται αρκετές πληροφορίες για τα ξωτικά του υγρού στοιχείου, ο συγγραφέας μάς θυμίζει ότι ειδικά η θάλασσα, εξαιτίας του σκοτεινού βυθού της, υπήρξε πάντα για τους ανθρώπους ένας μυστηριώδης και άγνωστος κόσμος, ένας συγκεκριμένος κόσμος γεμάτος τερατώδεις ή χαριτωμένες οντότητες. Αναφέρει μάλιστα και μια επιστημονική υπόθεση, του βρετανού βιολόγου Hardy, ο οποίος το 1960 υποστήριξε ότι η ανθρώπινη φυλή ενδεχομένως να μην εξελίχθηκε από ανθρωποειδή πλάσματα της στεριάς αλλά από παρόμοια υδρόβια πλάσματα.

Τα «Ξωτικά» είναι το πληρέστερο έργο στον συγκεκριμένο φιλολογικό χώρο. Οι έλληνες μελετητές, που δεν φημίζονται για την ενασχόλησή τους με το θέμα, θα βρουν στο βιβλίο όλες τις απαραίτητες πληροφορίες της μεγάλης παράδοσης του φανταστικού, ενώ οι εραστές αυτής της λογοτεχνίας θα εντρυφήσουν με ενδιαφέρον σε αυτό. «Από την άλλη», παρατηρεί ο επιμελητής της έκδοσης Παντελής Γιαννουλάκης, «δεν είναι παρά μια παράδοξη συλλογή από παραμύθια και παράξενες ιστορίες που θα κρατούσαν πολλές νύχτες ξάγρυπνο ένα μυστικό παιδί, εκείνο που κρύβεται μέσα στον καθένα μας...».

Φίλιππος Φιλίππου, ΤΟ ΒΗΜΑ, 18-04-1999