Καταγωγή και εξέλιξη των σχέσεων εκκλησίας-πολιτείας στην Κύπρο

Το θέμα του παρόντος βιβλίου είναι η εξέλιξη των σχέσεων εκκλησίας-πολιτείας στην Κύπρο από την Αρχαιότητα και δώθε, με ιδιαίτερη έμφαση στη σύγχρονη εποχή, δηλαδή στον 19ο και 20ο αιώνα. Στόχος του βιβλίου είναι να ερευνηθούν και να εξηγηθούν γενικές και ειδικές εξελίξεις, καθώς και να σκιαγραφηθούν ποικίλες κρίσιμες στιγμές και ζητήματα.

Αφότου δώσω μια γενική εικόνα της καταγωγής και της πρώιμης ιστορίας της Εκκλησίας της Κύπρου, θα εστιάσω στην ανάδυση και ανάπτυξη της αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Κύπρου από την αφετηρία της τον 4ο αιώνα. Η ιστορική αυτονομία της Εκκλησίας της Κύπρου είναι εξαιρετικά σημαντική για την ιστορία του νησιού εφόσον η Ορθοδοξία κατάφερε να επιβιώσει και να αναπτυχθεί, παρά τις τόσες εισβολές, εξαιτίας του ρόλου που έπαιξε η Εκκλησία. Η θέση της Εθναρχίας (εθνάρχης = εθνικός ηγέτης) είναι κομβική για την ιστορία της Κύπρου. Ο Αρχιεπίσκοπος της Κύπρου θεωρείτο ως εθνικός ηγέτης όχι μόνο από τους ελληνορθόδοξους κατοίκους του νησιού, αλλά και από τους κατακτητές, ιδιαίτερα από τους Τούρκους και τους Βρετανούς.

Κατά συνέπεια, εξετάζω λεπτομερώς τα προνόμια και τα δικαιώματα του Αρχιεπισκόπου της Κύπρου, που δόθηκαν κατά την οθωμανική κατοχή (1571-1878), καθώς και την αποδοχή της ηγεσίας του από τη βρετανική διοίκηση (1878-1960). Στα τελευταία δυο κεφάλαια, τονίζω ότι ο ρόλος του Εθνάρχη, Αρχιεπίσκοπου Μακάριου Γ΄, στην πορεία προς την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960 είναι ζωτικής σημασίας, όπως φανέρωσαν οι διαπραγματεύσεις με τη βρετανική κυβέρνηση. Ήταν αυτός ο οποίος υπέγραψε, εκ μέρους του ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου, τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, με τις οποίες ιδρύθηκε το νέο κράτος της Κύπρου. Το νέο κυπριακό Σύνταγμα του 1960 διαμορφώθηκε χάρη στην καθοδήγηση και την παρέμβαση του. Το γεγονός αυτό εξασφάλισε τα προνόμια της Εκκλησίας, που είχαν κληρονομηθεί από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και εφόσον ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ ήταν ο αρχηγός του κράτους από το 1960 ως το 1977, κανένας δεν επιχείρησε ποτέ να τα αμφισβητήσει.

Τέλος, στην παρούσα εργασία σκιαγραφώ και αξιολογώ τη σύγκρουση ανάμεσα σε δυο παραδοσιακούς ρόλους, αυτόν του Εθνάρχη από τη μια μεριά, και εκείνον του πολιτικού ηγέτη της ανεξάρτητης Κύπρου από την άλλη. Κατά τους ελιγμούς του, ο Εθνάρχης Μακάριος Γ΄ χρησιμοποίησε την αυταρχική και χαρισματική φύση του για να ασκήσει την εξουσία, εκμεταλλευόμενος τους πνευματικούς και εθνικούς ρόλους του. Κορύφωση αυτού του πράγματος υπήρξε η σύγχυση και η αστάθεια που οδήγησε στη χειροτέρευση των σχέσεων ανάμεσα στην Ελλάδα και την Κύπρο, και στην αναπόφευκτη εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974, μετά το πραξικόπημα.

(από την εισαγωγή του βιβλίου)