Ο Νάμπυκας

Ο Νίκος Θεοτοκάς και ο Κώστας Σωτηρίου δεν είναι άγνωστοι στο αναγνωστικό κοινό. Πρωτοεμφανίστηκαν το 1996 με το μυθιστόρημά τους «Οι αχινοί» (Καστανιώτης) και δεν πέρασαν απαρατήρητοι. Οι συγγραφείς ανήκουν στη γενιά των σημερινών σαραντάρηδων. Φέρουν την ιστορία που έχουν ζήσει: δικτατορία, αγώνες, ελπίδες, απογοήτευση. Κεντρικό ερώτημα για τον καθένα της γενιάς αυτής ήταν, μετά το 1974, τη μεταπολίτευση και τα γνωστά αδιέξοδα της πολύμορφης Αριστεράς, το κλασικό: «Και τώρα τι κάνουμε;». Μερικοί διάλεξαν τα γκαζάκια. Αλλοι συνεχίζουν σε ομάδες και κόμματα, με ή χωρίς αυτοματισμούς, με και κυρίως χωρίς ενθουσιασμούς. Αλλοι επέλεξαν από καιρό την «άγρια Δύση», την ένταξη στη δεδομένη κοινωνία, που, κυνικοί και ρεαλιστές, χωρίς ιδεολογικούς και ηθικούς φραγμούς, φροντίζουν να καταστήσουν όσο το δυνατό πιο αποκρουστική για το σύνολο και ευχάριστη γι' αυτούς. Λίγοι, αντίθετα, αρνήθηκαν κάθε προσαρμογή, κάθε προσωπικό συμβιβασμό. Όχι ότι πιστεύουν σε κάποιο μυθικό «χαρούμενο αύριο». Αλλά διότι τους είναι αδύνατο να αποδεχτούν το απαράδεκτο κοινωνικό σήμερα. Ποιος δεν έχει γνωρίσει νέους ανθρώπους με αυτούς τους προβληματισμούς, αυτή τη βαθύτατη δυσκολία να ζήσουν;



Οι ήρωες του «Νάμπυκα» (λέβητας που χρησιμοποιείται για απόσταξη οινοπνεύματος) ανήκουν σε αυτή τη γενιά. Ο κυριότερος είναι ο Σωτήρης Νικολάου: η δουλειά του είναι η διδασκαλία της πληροφορικής, έχει γυναίκα και παιδί, δεν θέλει πια να δίνει μαθήματα (αναγκάζεται όμως να αποδεχθεί μερικά γιατί αλλιώς δεν γίνεται), δεν φαίνεται να θέλει τα όσα θα του επέτρεπαν να μη χάσει τη γυναίκα του και μαζί της το παιδί του, μένει μόνος, αυτοπεριορίζεται στο αλκοόλ, ένα δύο μαθήματα και τον εβγατζή που τον προμηθεύει και που έχοντας τα δικά του άγχη, αισθάνεται γι' αυτόν μια φιλία. Τελικά, αυτοαπομονώνεται σε σημείο που χάνει την επαφή με τον γύρω του κόσμο: τον βρίσκουν σε αφασία (αλλά ζώντα) στην πολυθρόνα του, τον μεταφέρουν σε κλινική, ο γιατρός θέλει πληροφόρηση, έτσι μαθαίνουμε τα του βίου του, τους λόγους της απελπισίας του. Ή μήπως της ευθυκρισίας του;


«Ο Νάμπυκας» είναι βιβλίο που διαβάζεται εύκολα αλλά σε κάνει να το σκέφτεσαι για καιρό. Είναι βιβλίο σύγχρονο: σκληρό, περιγράφει κυρίως αποτυχίες (πολιτικές, κοινωνικές, προσωπικές), εγωισμούς, αδιέξοδα. Λίγοι από τους ήρωες ξεφεύγουν από το διογκωμένο εγώ τους και έχουν μια δόση ανθρωπιάς. Η σκληρότητα και ο αισθησιακός μονόδρομος διέπουν ακόμη και τις ερωτικές σχέσεις, αν μπορούμε να τις αποκαλέσουμε ερωτικές. Ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε, ό,τι αρπάξουμε και μετά, γεια, «τα λέμε».


Γλώσσα, πρόσωπα, καταστάσεις είναι οι καταστάσεις, τα πρόσωπα, η γλώσσα μιας συγκεκριμένης γενιάς, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και άλλες γενιές δεν πέρασαν από ανάλογες διόδους. Υπάρχει στο βιβλίο μια φράση-κλειδί που λέει πολλά: «Είναι μεγάλη ιστορία τα παλιά. Ψόφιος σκύλος που βρωμάει». Έχοντας ασχοληθεί πολύ το τελευταίο διάστημα με τα παλιά, καταλαβαίνω θαυμάσια το μήνυμα.


Όσο για τη γλώσσα, να η αποκάλυψη. Μας χαρίζεται σαν λογοτεχνικό δώρο το ιδίωμα αυτής της γενιάς, θυμίζοντας τηρουμένων των αναλογιών τη μεγάλη προσφορά του αξέχαστου Αλέκου Κοτζιά με το «Αντιποίησις αρχής».


Μένει το ερώτημα: γιατί η τόση απελπισία αυτής της συγκεκριμένης γενιάς όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες ­ Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σε σχέση με τις προσδοκίες, η γενιά της Αντίστασης έζησε πιο σκληρές καταστάσεις και μεγαλύτερες αποτυχίες, με επιστέγασμα την αμφισβήτηση όχι φυσικά του αντιναζιστικού αγώνα αλλά των ίδιων των οραμάτων της μεγάλης αλλαγής. Μήπως οι νεότεροι δεν μπόρεσαν να αντέξουν τη συσσωρευμένη πικρία, των πατεράδων τους και τη δική τους;


Πίσω από όλα τούτα υπάρχει όμως η ευαισθησία μερικών ελκυστικών ανθρώπων, που αρνούνται να «κλείσουν» την καρδιά τους και να μεγαλώσουν. Μπορούμε να τους συναντήσουμε διαβάζοντας τον «Νάμπυκα».

ΡΙΧΑΡΔΟΣ ΣΩΜΕΡΙΤΗΣ, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 01-02-1998