Η οικονομική επιστήμη στην υπηρεσία του κοινού καλού

Ύστερα από την ηχηρή οικονομική, πολιτισμική, κοινωνική και περιβαλλοντική αποτυχία των σχεδιασμένων οικονομιών, και μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τον οικονομικό μετασχηματισμό της Κίνας, η οικονομία της αγοράς έχει γίνει το κυρίαρχο μοντέλο οργάνωσης των κοινωνιών μας. Aκόμα και στον «ελεύθερο κόσμο», η πολιτική εξουσία έχει χάσει επιρροή έναντι της αγοράς και νέων φορέων οικονομικής δράσης. Οι ιδιωτικοποιήσεις, η έμφαση στον ανταγωνισμό και η παγκοσμιοποίηση, αλλά επίσης το ανεξάρτητο δικαστικό σύστημα και οι ανεξάρτητες ρυθμιστικές αρχές, περιορίζουν το πεδίο της κρατικής πρωτοβουλίας. Ωστόσο, η οικονομία της αγοράς δεν νίκησε κατά κράτος. Δεν κέρδισε ούτε τον νου ούτε τις καρδιές των ανθρώπων. Η εναντίωση σε αυτήν είναι διάχυτη: πολλοί στηλιτεύουν τον θρίαμβο της οικονομίας σε βάρος των ανθρωπιστικών αξιών, που διαμορφώνει έναν κόσμο δίχως έλεος και συμπόνια, παραδομένο στα ιδιωτικά συμφέροντα. Ένα σύνθημα δημοφιλές παντού υπενθυμίζει ότι «ο κόσμος δεν είναι εμπόρευμα προς πώληση».

Όταν ο Jean Tirole κέρδισε το βραβείο Nobel Οικονομικών Επιστημών, το 2014, άρχισε ξαφνικά να πολιορκείται από γνωστούς και αγνώστους οι οποίοι ζητούσαν τη γνώμη του για τα τρέχοντα οικονομικά ζητήματα, που ήταν συνήθως άσχετα με το ερευνητικό του έργο. Αυτό του έδωσε το κίνητρο να στοχαστεί βαθύτερα πάνω στον ρόλο του κράτους και των επιχειρήσεων, την ανεργία και την κλιματική αλλαγή, την ψηφιακή οικονομία και τη βιομηχανική πολιτική, τα δίκτυα και τον ρόλο της Ευρώπης, προσπαθώντας να αποσαφηνίσει πώς η οικονομική επιστήμη και οι οικονομολόγοι μπορούν στις μέρες μας να υπηρετήσουν με συνέπεια το συλλογικό κοινωνικό συμφέρον. Καρπός αυτής της διαδικασίας μετατροπής του Jean Tirole σε δημόσιο διανοούμενο είναι το παρόν βιβλίο.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος του επιστημονικού επιμελητή
Πρόλογος του συγγραφέα στην ελληνική έκδοση
Ευχαριστίες

Πρόλογος

Οικονομική επιστήμη και κοινωνία

1. Σας αρέσουν τα οικονομικά;
Τι μας εμποδίζει να κατανοήσουμε τα οικονομικά
Η αγορά και άλλοι τρόποι διαχείρισης της σπανιότητας
Πώς θα μεταδώσουμε καλύτερα τις οικονομικές γνώσεις

2. Τα ηθικά όρια της αγοράς
Ηθικά όρια στην αγορά ή αποτυχίες της αγοράς;
Το μη εμπορικό και το ιερό
Απειλεί η αγορά τους κοινωνικούς δεσμούς;
Οι ανισότητες

Το επάγγελμα του οικονομολόγου

3. Ο ρόλος του οικονομολόγου στην κοινωνία των πολιτών
Ο οικονομολόγος ως δημόσιος διανοούμενος
Οι παγίδες της συμμετοχής στα κοινά
Μερικά μέτρα προφύλαξης για μια αναγκαία αλληλεπίδραση
Από τη θεωρία στην οικονομική πολιτική πρακτική

4. Η καθημερινότητα ενός ερευνητή
Οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στη θεωρία και τα εμπειρικά ευρήματα
Ο μικρόκοσμος της ακαδημαϊκής οικονομικής επιστήμης
Οι οικονομολόγοι μοιάζουν με αλεπούδες ή με σκαντζόχοιρους;
Ο ρόλος των μαθηματικών
Η θεωρία των παιγνίων και η θεωρία της πληροφορίας
Οι μεθοδολογικές συνεισφορές

5. Η οικονομική επιστήμη σε εξέλιξη
Homo psychologicus: Ένας φορέας δράσης όχι πάντοτε ορθολογικός
Homo socialis
Homo incitatus: Οι αντιπαραγωγικές συνέπειες των ανταμοιβών
Homo juridicus: Δίκαιο και κοινωνικές νόρμες
Απρόσμενα ερευνητικά μονοπάτια

Το θεσμικό πλαίσιο της οικονομίας

6. Για ένα σύγχρονο κράτος
Οι αποτυχίες της αγοράς και η ανάγκη διόρθωσής τους
Η αλληλεξάρτηση αγοράς και κράτους, και τα θεμέλια του φιλελευθερισμού
Πρωτοκαθεδρία των πολιτικών ή των τεχνοκρατών;
Μεταρρυθμίζοντας το κράτος – Το παράδειγμα της Γαλλίας

7. Η διοίκηση μιας επιχείρησης και η εταιρική κοινωνική ευθύνη
Πολλοί οι πιθανοί τρόποι οργάνωσης, λίγοι όμως οι εκλεκτοί
Ποια είναι η κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων;

Οι μεγάλες μακροοικονομικές προκλήσεις

8. Η πρόκληση της κλιματικής αλλαγής
Το διακύβευμα της κλιματικής αλλαγής
Τα αίτια της στασιμότητας
Διαπραγματεύσεις που δεν ανταποκρίνονται στο μέγεθος των διακυβευμάτων
Να καταστούν οι φορείς οικονομικής δράσης υπεύθυνοι για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου
Οι ανισότητες και η τιμολόγηση του άνθρακα
Η αξιοπιστία μιας διεθνούς συμφωνίας
Συμπερασματικά: Καιρός να επαναφέρουμε τις διαπραγματεύσεις σε καλό δρόμο

9. Για να νικήσουμε την ανεργία
Η αγορά εργασίας στη Γαλλία
Μια οικονομική ανάλυση των συμβάσεων εργασίας
Η έλλειψη συνεκτικότητας των θεσμών
Τα αποτελέσματα μιας μεταρρύθμισης και οι προϋποθέσεις επιτυχίας της
Άλλα σημαντικά ζητήματα που συνδέονται με την απασχόληση
Μια επείγουσα ανάγκη

10. Η Ευρώπη σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι
Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα: Από την ελπίδα στην αμφιβολία
Οι αιτίες της κρίσης στην ευρωζώνη
Η περίπτωση της Ελλάδας: Πολλή πικρία εκατέρωθεν…
Ποιες επιλογές έχει πλέον η Ευρώπη;

11. Σε τι χρησιμεύουν τα χρηματοοικονομικά;
Σε τι χρησιμεύει ο χρηματοοικονομικός τομέας
Πώς χρήσιμα προϊόντα μετατρέπονται σε τοξικά
Είναι οι αγορές αποτελεσματικές;
Για ποιους λόγους ρυθμίζουμε;

12. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008
Η χρηματοπιστωτική κρίση
Το νεοαναδυόμενο περιβάλλον μετά την κρίση
Ποιος έφταιξε; Οι οικονομολόγοι και η πρόληψη των κρίσεων

Το βιομηχανικό διακύβευμα

13. Πολιτική ανταγωνισμού και βιομηχανική πολιτική
Ποιος είναι ο σκοπός του ανταγωνισμού;
Ποιος είναι ο ρόλος της βιομηχανικής πολιτικής;

14. Πώς η ψηφιοποίηση αλλάζει τα πάντα
Οι πλατφόρμες: Φρουροί της ψηφιακής οικονομίας
Οι αγορές δύο όψεων
Ένα διαφορετικό επιχειρηματικό μοντέλο: Οι πλατφόρμες ως ρυθμιστές
Οι αγορές δύο όψεων και η νομοθεσία περί ανταγωνισμού

15. Η ψηφιακή οικονομία και οι κοινωνικές προκλήσεις
Η εμπιστοσύνη
Η ιδιοκτησία των δεδομένων
Η υγεία και η αμοιβαιότητα
Οι νέες μορφές απασχόλησης τον 21ο αιώνα
Ψηφιακή εργασία και απασχόληση
Το φορολογικό σύστημα

16. Καινοτομία και πνευματική ιδιοκτησία
Η επιτακτική ανάγκη της καινοτομίας
Η πνευματική ιδιοκτησία
Η διαχείριση της συσσώρευσης των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης
Οι θεσμοί της καινοτομίας
Η συνεταιριστική ανάπτυξη και το λογισμικό ανοικτού κώδικα
Πολλές ακόμη αντιπαραθέσεις

17. Η τομεακή ρύθμιση
Μια τετραπλή μεταρρύθμιση και η λογική που τη διέπει
Ρύθμιση μέσω των κινήτρων
Οι τιμές των ρυθμισμένων επιχειρήσεων
Η ρύθμιση της πρόσβασης στο δίκτυο
Ανταγωνισμός και παροχή καθολικών υπηρεσιών

Επίλογος

Σημειώσεις
Ευρετήριο