Το αίνιγμα και η μοίρα

Απ' όλες τις τραγωδίες ο Αριστοτέλης ξεχώριζε τον Οιδίποδα τύραννον του Σοφοκλέους. Τον θεωρούσε υπόδειγμα ποιητικής μιμήσεως, αριστούργημα πλοκής. Ο Σοφοκλής προηγείτο του Αριστοτέλους κατά έναν αιώνα, κι όμως ο αναγνώστης του Οιδίποδος, που αγνοεί τις χρονολογίες, θα ήταν ευκολώτατο να θεωρήση το έργο του Σοφοκλέους πιστήν εφαρμογή των αρχών της Ποιητικής. Γνωρίζομε πως η αριστοτελική μίμησις ταυτίζεται με την πλοκή και δεν έχει σχέσι με αναπαράστασι. Αλλά πλοκή δεν είναι το ξετύλιγμα ενός νήματος που οδηγεί συντριπτικά τους τραγικούς ήρωες από το σκοτάδι στο φώς; Δεν είναι η λύσι ενός αινίγματος; Ο Αριστοτέλης εστεφάνωνε τον Οιδίποδα τύραννον επειδή ακριβώς είχε πλάσι και υπόθεσι αινίγματος. Υπενθυμίζω: Ένας δελφικός χρησμός ωθεί τον Λάιο να εκθέση το νεογέννητό του στον Κιθαιρώνα, ώστε γινόμενο βορά των θηρίων ν' ακυρωθή εκ των πραγμάτων το αποτρόπαιο μάντευμα· ένας χρησμός διώχνει τον Οιδίποδα από την Κόρινθο, για να μη βλάψη τους υποθετικούς γονείς του· ένα αίνιγμα λύνει ο Οιδίπους και λυτρώνει την Θήβα από τα νύχια της Σφιγγός· ένα δελφικό παράγγελμα κομίζει ο Κρέων και ο Οιδίπους αναλαμβάνει την ευθύνη να το εκτελέση· μια προφητεία του Τειρεσίου επιχειρεί να διαψεύση ο Οιδίπους, για να φανερωθή καθ' οδόν ο ίδιος αίνιγμα αυτοκαταστροφικό. Το αδιαφανές πεπρωμένο του Οιδίποδος δείχνει πολύ καθαρά ότι μυστικοί παραστάτες των αποφάσεων και των πράξεών μας είναι οι θεοί με την ανελέητη βούλησί τους, που δεν αφήνει περιθώρια στο ανθρώπινο θέλημα. Ο γνόφος της μοίρας έγκειται στην νομιζομένη σαφήνεια της πραγματικότητος και ασφάλεια του πρακτέου. [...]