Πολιτική οικονομία μιας κατάρρευσης

Στις 15 Σεπτεµβρίου του 2008 η Lehman Brothers, µία από τις µεγαλύτερες επενδυτικές τράπεζες των Ηνωµένων Πολιτειών, κατέρρευσε. Η εξέλιξη αυτή, που ωστόσο δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, πυροδότησε µια πρωτοφανή κρίση στον χρηµατοπιστωτικό κλάδο των ΗΠΑ, η οποία πολύ γρήγορα συµπαρέσυρε τις τράπεζες της Ευρώπης, κλονίζοντας το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα του Βόρειου Ατλαντικού στο σύνολό του. Η διακοπή της χρηµατοδότησης στις αναδυόµενες χώρες οδήγησε µέσα σε ελάχιστο χρόνο σε µια παγκόσµια κρίση ρευστότητας. Έτσι, η παραγωγή άρχισε να µειώνεται ταχύτατα και η ανεργία να εκτοξεύεται στα ύψη – όχι µόνο στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, αλλά σε ολόκληρο τον κόσµο. Η κρίση έλαβε παγκόσµιες διαστάσεις.

Μια κρίση τέτοιων διαστάσεων χρειάζεται αναµφίβολα µια καλά συντονισµένη παγκόσµια αντιµετώπιση, ιδίως σε περίοδο ραγδαίας παγκοσµιοποίησης. Ωστόσο, οι αντιδράσεις ήταν εθνοκεντρικές, συχνά ανεπαρκείς ή στενόµυαλες και ενίοτε αλλοπρόσαλλες, ενώ ο όποιος συντονισµός τους γινόταν σε τεχνοκρατικό και όχι σε πολιτικό επίπεδο. Πολύ σύντοµα αναδείχθηκαν ποικίλες αδυναµίες, όπως η αναποτελεσµατικότητα των πολιτικών θεσµών στις ΗΠΑ. Όµως η πιο χαρακτηριστική περίπτωση ήταν οι τριγµοί στο οικοδόµηµα της ευρωζώνης και η κρίση χρέους µε επίκεντρο την Ελλάδα, την οποία ο Adam Tooze αναλύει εδώ διεξοδικά. Οι επιπτώσεις της κρίσης του 2008 δεν περιορίστηκαν βέβαια στο πεδίο της οικονοµίας, όπως δείχνουν η εκλογή του Donald Trump στις ΗΠΑ, το Brexit, η εντυπωσιακή άνοδος της ακροδεξιάς σε όλο τον Δυτικό κόσµο, ακόµα και η κρίση στην Ουκρανία. Ο κόσµος έχει γίνει πράγµατι αγνώριστος.

Η Πολιτική οικονοµία µιας κατάρρευσης, ένα συναρπαστικό θρίλερ οικονοµικής και πολιτικής ιστορίας, τιµήθηκε µε το Βραβείο Lionel Gelber (2019) και υπήρξε ένα από τα βιβλία της χρονιάς (2018) της εφηµερίδας The New York Times και του περιοδικού The Economist.