Κοινωνία και υγεία

Τα τελευταία χρόνια, η προσπάθεια να διαμορφωθεί μια σύγχρονη ολιστική θεωρία για την υγεία, στηριγμένη στην ενότητα σώματος-ψυχής έρχεται να κλονίσει την κυρίαρχη ιατροκεντική/μηχανιστική αντίληψη για τον ανθρώπινο οργανισμό, προσδίδοντας στην έννοια της υγείας ένα ευρύτερο και πιο ουσιαστικό περιεχόμενο, που αναδεικνύει τις σωματικές, ψυχικές και κοινωνικές της διαστάσεις.

Επίσης, είναι πλέον φανερό ότι η προστασία και η προαγωγή της υγείας εξαρτάται περισσότερο από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, την ανθρώπινη συμπεριφορά και την κληρονομικότητα, και λιγότερο από τις παρεχόμενες ιατρικές υπηρεσίες. Η αξιολόγηση της δράσης και της αλληλεπίδρασης όλων αυτών των παραγόντων στην υγεία και την αρρώστια έχει προκαλέσει το διεθνές επιστημονικό ενδιαφέρον. 'Αλλωστε, η πρώτη αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας στον κόσμο είναι η φτώχεια και η δεύτερη το κάπνισμα.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Σε μια βιβλιογραφία κορεσμένη είτε από τεχνικά-ιατρικά βιβλία που απευθύνονται στον επαγγελματία γιατρό είτε από εκλαϊκευμένα άρθρα για την υγεία, συχνά αμφίβολης εγκυρότητας, η έκδοση του βιβλίου Κοινωνία και υγεία αποτελεί ασυνήθιστο γεγονός για τα δρώμενα στον ελληνικό εκδοτικό χώρο. Ο συγγραφέας, αφού δώσει το εννοιολογικό στίγμα των εννοιών υγεία - αρρώστια, προχωρεί σε μια δομημένη ανάλυση του πώς αλληλοκαθορίζεται το δίπτυχο αυτό από το περιβάλλον, τη συμπεριφορά και την κληρονομικότητα. Στο τελευταίο μέρος δίνει συγκεκριμένα στοιχεία για την υγεία στον κόσμο και την κυρίαρχη άποψη σήμερα για το ποια πρέπει να είναι η στρατηγική προαγωγής της. Στο κεφάλαιο του περιβάλλοντος φαινόμενα όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, η υποβάθμιση του εδάφους και των υδάτων, η αύξηση των χημικών αποβλήτων και το φαινόμενο του θερμοκηπίου παρουσιάζονται σε σχέση με τις επιδράσεις στην υγεία. Οι κοινωνικές ανισότητες και η οικονομία της υγείας αποτελούν ένα κεφάλαιο στο οποίο ο συγγραφέας καταθέτει τη γνώση που αποκόμισε από μια δημιουργική επαγγελματική διαδρομή. Στην ενότητα της συμπεριφοράς παρουσιάζονται όλα τα μεγάλα συναφή προβλήματα και οι σχέσεις τους με την υγεία. Σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια παρουσιάζεται η σύγχρονη εξελικτική θεωρία υπό το πρίσμα της ερμηνείας μεγάλου μέρους της σύγχρονης νοσηρότητας.


Η τεκμηρίωση των κεφαλαίων γίνεται από πλήθος ιστορικά στοιχεία και παραδείγματα ενώ τα τεχνικά-επιστημονικά δεδομένα παρατίθενται με τρόπο που δεν κουράζει. Ο αναγνώστης έχει συχνά την εντύπωση ότι διαβάζει μια ιστορία της οποίας κάποια εντυπωσιακά στοιχεία αισθάνεται την ανάγκη να διηγηθεί.


Ο συγγραφέας επιχειρεί συχνά κατάδυση σε δυσχερέστατα ή και αμφισβητούμενα από πολλούς θέματα δημόσιας υγείας. Η απάντηση σε πολλά ερωτήματα που θέτει δεν είναι οριστική αλλά η σύνοψη των ερωτημάτων και των απόψεων που επιχειρεί είναι τις περισσότερες φορές ισορροπημένη.


Το αναγνωστικό κοινό του βιβλίου είναι πολύ πιθανόν να χωρίζεται σε δύο κυρίως ομάδες: σε επαγγελματίες γιατρούς και στον μορφωμένο μη γιατρό αναγνώστη που έχει ευρύτερο ενδιαφέρον για την προαγωγή της υγείας. Το πρώτο είδος αναγνώστη θα διαπιστώσει για άλλη μία φορά ότι η τεχνοκρατική επαγγελματική άσκηση της ιατρικής δεν αποσκοπεί υποχρεωτικά στην προαγωγή της υγείας ενώ ποικίλες εμπειρικές παρατηρήσεις από την άσκησή της θα αποκτήσουν επιστημονικό και εννοιολογικό πλαίσιο. Το δεύτερο είδος αναγνώστη θα διαπιστώσει ότι ο αγώνας για την κατάκτηση ή διατήρηση του αγαθού της υγείας αρχίζει πολύ νωρίς και σπανίως είναι αποδοτικός όταν η νόσος δίνει τα πρώτα σημάδια. Υπάρχει, τέλος, ένα τρίτο είδος αναγνώστη, πολύ περιορισμένο αριθμητικά αλλά σίγουρα αποφασιστικής σημασίας για τα δρώμενα στον χώρο της υγείας που αφορά αυτούς οι οποίοι σχεδιάζουν, προγραμματίζουν και υλοποιούν αλλαγές στον τομέα αυτόν, δηλαδή ασκούν στην πράξη πολιτική υγείας. Γι' αυτούς το βιβλίο εκδίδεται σε μια πολύ επίκαιρη στιγμή. Ελπίζω ότι θα το διαβάσουν.

Α. Χατζάκης, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 24-03-2001

ΚΡΙΤΙΚΗ



Σε μια εποχή αμφισβήτησης και σημαντικών μεταρρυθμίσεων στο χώρο της υγείας, τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας, το βιβλίο του διακεκριμένου συνάδελφου Γιάννη Τούντα «Κοινωνία και Υγεία» είναι όχι μόνο εξαιρετικά επίκαιρο, αλλά και πολύ χρήσιμο. Χρήσιμο στους φοιτητές και σπουδαστές των επαγγελμάτων υγείας, αλλά και στους ειδικούς επιστήμονες, οικονομολόγους, κοινωνιολόγους ή υγειονομικούς που ασχολούνται με την οργάνωση και διοίκηση των συστημάτων υγείας και με την κοινωνική ασφάλιση, καθώς και στους εργαζόμενους στο χώρο της υγείας, ιατρούς, νοσηλευτές, διοικητικούς και προφανώς και στους ΠεΣΥάρχες και τους νέους μάνατζερ των νοσοκομείων. Και, τέλος, το βιβλίο αυτό είναι εξαιρετικά χρήσιμο στον απλό πολίτη που προβληματίζεται στα θέματα αυτά.

Μέσα λοιπόν σε μια επικαιρότητα όπου η ανάγκη για αύξηση των κονδυλίων στο χώρο της περίθαλψης θεωρείται αναμφισβήτητη προϋπόθεση για κάθε μεταρρύθμιση, όπου το κόστος της παροχής υγείας έχει πάρει διαστάσεις ικανές να καταστρέψουν κάθε κράτος πρόνοιας, όσο καλά δομημένο και αν είναι αυτό, ο συγγραφέας προσπαθεί να (ξανα)θέσει ζητήματα όπως της ολιστικής θεωρίας για την υγεία, που, σε αντίθεση με την επικρατούσα ιατροκεντρική/ μηχανιστική αντίληψη για τον ανθρώπινο οργανισμό, στηρίζεται στην ενότητα σώματος-ψυχής και αναδεικνύει τις σωματικές, ψυχικές και κοινωνικές της διαστάσεις.

Η προστασία και προαγωγή της υγείας, τονίζει ο συγγραφέας, εξαρτάται περισσότερο από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, την ανθρώπινη συμπεριφορά και την κληρονομικότητα και λιγότερο από τις παρεχόμενες ιατρικές υπηρεσίες. Σ' αυτούς ακριβώς τους παράγοντες εστιάζεται η προσοχή του συγγραφέα, και κυρίως στο σύνθετο τρόπο που οι παράγοντες αυτοί επιδρούν μεταξύ τους, διαμορφώνοντας τους μηχανισμούς που «παράγουν» την υγεία και την αρρώστια και που αποτελούν μέρος του «μαγικού κόσμου» του ανθρώπινου οργανισμού. Αλλωστε, η πρώτη αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας στον κόσμο είναι η φτώχεια και η δεύτερη το κάπνισμα. Τέλος, ιδιαίτερη βαρύτητα δίδεται στους προβληματισμούς της νεοδαρβινικής θεωρίας και της εξελικτικής ιατρικής, σύμφωνα με την οποία στον πυρήνα της ερμηνείας για την υγεία και την αρρώστια βρίσκεται η αλληλεπίδραση της κληρονομικότητας με το περιβάλλον και τη συμπεριφορά.

Το βιβλίο αποτελείται από πέντε μέρη, που πραγματεύονται τις έννοιες υγεία - αρρώστια, το ρόλο του περιβάλλοντος στην υγεία, το ρόλο της συμπεριφοράς στην υγεία, την κληρονομικότητα, ενώ στο τελευταίο μέρος ο συγγραφέας κάνει ευρεία αναφορά στα προβλήματα υγείας που απασχολούν την εποχή μας, τον κόσμο, την Ευρώπη και τη χώρα μας.

Η ιστορική αναδρομή που επιχειρείται σε κάθε ενότητα και ιδιαίτερα στην πρώτη, που αφορά την υγεία και την αρρώστια, παρουσιάζει επιπρόσθετο ενδιαφέρον, στο βαθμό που η ιστορική έρευνα μέχρι σήμερα επικεντρώνεται περισσότερο στην ιστορία της ιατρικής και λιγότερο στην ιστορία των φαινομένων της υγείας και της αρρώστιας.

Ο συγγραφέας στηρίζει τις απόψεις του τόσο σε ευρύτατη βιβλιογραφία, που είναι άλλωστε και πολύ χρήσιμη στον αναγνώστη που θέλει να εμβαθύνει σε συγκεκριμένα θέματα, όσο και στη σημαντική γνώση και εμπειρία που αποκόμισε από μια δημιουργική επιστημονική και επαγγελματική διαδρομή.

Το βιβλίο, αν και εκτεταμένο, είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο και περιεκτικό, αλλά και ισόρροπα ζυγισμένο και κατανοητό. Θα διαβαστεί λοιπόν ευχάριστα και αποδοτικά τόσο από τον ειδικό όσο και από το μη ειδικό που όμως ίσως είναι και ο άμεσα ενδιαφερόμενος.



ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΒΑΪΟΠΟΥΛΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 12/04/2002