0
Your Καλαθι
Ο δράκος
Περιγραφή
Μια παιδική ηλικία στερημένη από τρυφερότητα, μια εφηβεία γεμάτη ταπεινώσεις και ένα επάγγελμα που ο ίδιος θεωρεί κατώτερό του έχουν κάνει τον Αβελ Τιφόζ εχθρό της κοινωνίας και των ανθρώπων που την ενσαρκώνουν. Από τότε όμως που το κολέγιό του κάηκε την ημέρα που εκείνος επρόκειτο να τιμωρηθεί αυστηρά για κάτι που δεν είχε κάνει, νιώθει μέσα του να δυναμώνει η πεποίθηση ότι υπάρχει μια μυστική συνενοχή ανάμεσα στα πράγματα και την προσωπική του μοίρα. Έτσι, όταν κατηγορείται εξίσου άδικα για το βιασμό μιας ανήλικης, τον γλιτώνει από τα κάτεργα η ειστράτευση του 1939. Αιχμάλωτος πολέμου πλέον, μεταφέρεται με τους συντρόφους του στην Ανατολική Πρωσία· στην απέραντη και έρημη πεδιάδα της ο Τιφόζ βλέπει τη Γη της Επαγγελίας που περίμενε και βρίσκει μέσα στην αιχμαλωσία του μια παράξενη ελευθερία.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Ο Δράκος πρωτοδημοσιεύτηκε στη Γαλλία το 1970 και τιμήθηκε με το βραφείο Goncourt. Το 1996 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Φόλκερ Σλέντορφ, με πρωταγωνιστή τον Τζον Μάλκοβιτς. Το βιβλίο κυκλοφόρησε στις αρχές του καλοκαιριού, κατά ευτυχή συνθήκη, και στα ελληνικά, στην πολύ καλή μετάφραση της Σαπφώς Διαμαντή, που συνοδεύει το κείμενό της και με καθ' όλα χρήσιμες και λειτουργικές σημειώσεις. Ο Μισέλ Τουρνιέ δημοσίευσε το Δράκο σε ηλικία 46 ετών, έχοντας κάνει το ντεμπούτο του στα γαλλικά γράμματα τρία χρόνια νωρίτερα, με το πολύ γνωστό και στα καθ' ημάς Παρασκευάς ή στις μονές του Ειρηνικού. Ακολούθησαν τα Μετεωρολογικά (1975), το Γκασπάρ, Μελχιόρ, Βαλτάσαρ (1980, επίσης πολυδιαβασμένο στην Ελλάδα), η Χρυσή σταγόνα (1985), το Ερωτικό απόδειπνο (1989, συλλογή ιστοριών ενσωματωμένων σε μια νουβέλα) και το Ελεάζαρ η ή πηγή και βάτος (1996, διήγημα).
Ενα παραμυθένιο τέρας με προορισμό
Πρωταγωνιστής στο Δράκο είναι ένας μεγαλόσωμος ιδιοκτήτης συνεργείου αυτοκινήτων, που πέρασε εφιαλτικά χρόνια στο κολέγιο του Αγίου Χριστοφόρου στην Μποβέ και γλίτωσε από τα μαρτύριά του μόνον όταν το κτίριο καταστράφηκε από φωτιά την ημέρα κατά την οποία ο ίδιος επρόκειτο να υποστεί την ύψιστη τιμωρία των παιδαγωγών του. Ο Αβελ Τιφόζ (το όνομα παραπέμπει σε γαλλική κωμόπολη, όπου στα μέσα περίπου του 15ου αιώνα ο στρατάρχης Ζιλ ντε Ρε έκανε έρευνες για τη μαύρη μαγεία και σκότωσε εκατοντάδες παιδιά) δεν θα ξεχάσει ποτέ το συμβάν, στο οποίο και θα σπεύσει να δώσει συμβολική σημασία: σ' έναν κόσμο όπου τα πάντα δηλώνονται μέσω σημείων, η φωτιά του Αγίου Χριστοφόρου δεν μπορεί να ερμηνευτεί παρά με έναν τρόπο: ξέσπασε για να βοηθήσει το νεαρό έγκλειστο να οδεύσει προς την ελευθερία. Ο Τιφόζ πιστεύει πως είναι ένας εκλεκτός: ένας άντρας με μυστικό προορισμό και βαριά αποστολή, χωρίς μολοντούτο τα δεσμά και τις αυταπάτες της παράνοιας. Να πώς ξεκινάει την αφήγησή του, συμπυκνώνοντας σε πέντε αράδες ολόκληρη την ψυχολογία του: Είσαι δράκος, μου έλεγε καμιά φορά η Ραχήλ. Δράκος; Δηλαδή ένα τέρας παραμυθένιο, που αναδύεται από τα βάθη του χρόνου; Πιστεύω, ναι, στην παραμυθένια μου φύση, θέλω να πω σε αυτή τη μυστική συνεννόηση που συγχέει σε βάθος την προσωπική μου περιπέτεια με τον ρου των πραγμάτων και του επιτρέπει να την κλίνει προς την πλευρά του.
Ορθολογική ανάλυση, συνθετική ικανότητα και βλέμμα άγρυπνου παρατηρητή: αυτά είναι τα χαρακτηριστικά του Τιφόζ, που ανακαλύπτει από πολύ νωρίς τη ροπή του προς την τρυφερή σάρκα (αγοριών και κοριτσιών, μα κυρίως αγοριών) και φροντίζει να αναπτύξει ένα πλήρες κοσμοθεωρητικό σύστημα για την αξία της: κοσμοθεωρητικό σύστημα στο οποίο σύντομα εντάσσονται, με υπολογισμό υποδεκαμέτρου, η υψηλή υγιεινή και η διά μακρών τεκμηριωμένη σωματική γεωγραφία, καλύπτοντας ιδανικά και τις πρακτικές του ανάγκες. Με τέτοιον εξοπλισμό και με τόσο σοφή προπαρασκευή, ο Τιφόζ είναι έτοιμος να κάνει το μεγάλο άλμα, όταν λίγο πριν από την άδικη καταδίκη του για το βιασμό μιας ανήλικης έρχεται η επιστράτευση του 1939 και γι' άλλη μια φορά ανοίγει διάπλατος μπροστά του ο δρόμος της ελευθερίας. Ο Τιφόζ συλλαμβάνεται αιχμάλωτος πολέμου και μεταφέρεται στην Ανατολική Πρωσία, όπου και θα ανακαλύψει τον πυρήνα του μυστικού νοήματος της αποστολής του: να μαζεύει για λογαριασμό των ναζί ανύποπτους νεαρούς Γερμανούς, που εκπαιδεύονται στον Κάλντενμπορν για να γίνουν τροφή των σοβιετικών στρατευμάτων, τα οποία θα εισβάλουν οσονούπω στη χώρα. Βεβαίως, ο Τιφόζ ουδόλως ενδιαφέρεται για Γερμανούς και Σοβιετικούς. Ο δικός του σκοπός δεν είναι άλλος από την άμεση οπτική επαφή με τα νεανικά κορμιά και η πνευματική έκσταση στην οποία βυθίζεται, κυκλοφορώντας απερίσπαστος (όχι, όμως, και αχαλίνωτος) ανάμεσά τους. Και όταν γνωρίζεται με έναν μικρό Εβραίο, που έχει μόλις ξεφύγει από το Αουσβιτς, ενώνεται για πάντα μαζί του και τον συνοδεύει με απόλυτη αφοσίωση ώς τον κοινό τους θάνατο.
Η αντιστροφή του αρχετύπου
Τι ακριβώς θέλει να πει ο Τουρνιέ με το Δράκο; Είναι άραγε ο Αβελ Τιφόζ ένας δράκος με καθαρό γαλλικό αίμα, που μπαίνει στην υπηρεσία των ναζί για να αποθεώσει την άρια φυλή και να συμβάλει εμπράκτως στην παγκόσμια κυριαρχία της; Και αποτελεί μήπως, για να πάω λίγο παραπέρα, το πρόσωπο του Τιφόζ την πιο εξαχρειωμένη μορφή της φυλετικής ιδεολογίας, μια μορφή ταυτισμένη από την αρχή ώς το τέλος με το αίμα και το βασανισμό; Οσοι διαβάσουν προσεκτικά το κείμενο του Τουρνιέ, που μοιράζεται σε δύο τύπους αφήγησης (μιαν αντικειμενική τριτοπρόσωπη και μια ημερολογιακή πρωτοπρόσωπη), δύσκολα θα μπορέσουν να αναγνωρίσουν στον Τιφόζ έναν ναζί επιβαρημένο με τη φονική μανία του δράκου. Ο ήρωας μπορεί να μαζεύει παιδιά για λογαριασμό των Γερμανών, αλλά βαθμιαία συνειδητοποιεί ότι νιώθει μόνο αποστροφή, τόσο για τα κολασμένα επιστημονικά τους πειράματα όσο και για τις μαζικές φυλεκτικές τους εξοντώσεις. Ο ίδιος, το είδαμε και πιο πριν, υμνεί με μυστικιστικό πάθος τη σάρκα και τη θέλει ανέγγιχτη στον ιερό της θώκο -σήμα φωτεινό του ακριβότερου μυστικού στον κόσμο. Δράκοι στο μυθιστόρημα του Τουρνιέ, φορτωμένοι με το μένος και τον τρόμο της εκκαθαριστικής τους ιδεολογίας, είναι οι ναζί, που λατρεύουν τη σάρκα ως αντικείμενο τεμαχισμού, αφανισμού και καθολικής απαξίωσης. Και μέσα από αυτή τη δαιμονικά εμπνευσμένη αντιστροφή του φοβικού αρχετύπου τού δράκου ο Τουρνιέ στήνει ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα για το ναζισμό και το θάνατο του Τρίτου Ράιχ, με πιο δυνατές σελίδες του εκείνες του κυνηγιού στα πρωσικά δάση, όπου η ζωή αναδεικνύεται σε όλη την απέραντη μεγαλοσύνη, μα και, συνάμα, την απίστευτα δραματική αποκλιμάκωση και κατάρρευσή της.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 12/10/2001
ΚΡΙΤΙΚΗ
Ο Δράκος πρωτοδημοσιεύτηκε στη Γαλλία το 1970 και τιμήθηκε με το βραφείο Goncourt. Το 1996 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Φόλκερ Σλέντορφ, με πρωταγωνιστή τον Τζον Μάλκοβιτς. Το βιβλίο κυκλοφόρησε στις αρχές του καλοκαιριού, κατά ευτυχή συνθήκη, και στα ελληνικά, στην πολύ καλή μετάφραση της Σαπφώς Διαμαντή, που συνοδεύει το κείμενό της και με καθ' όλα χρήσιμες και λειτουργικές σημειώσεις. Ο Μισέλ Τουρνιέ δημοσίευσε το Δράκο σε ηλικία 46 ετών, έχοντας κάνει το ντεμπούτο του στα γαλλικά γράμματα τρία χρόνια νωρίτερα, με το πολύ γνωστό και στα καθ' ημάς Παρασκευάς ή στις μονές του Ειρηνικού. Ακολούθησαν τα Μετεωρολογικά (1975), το Γκασπάρ, Μελχιόρ, Βαλτάσαρ (1980, επίσης πολυδιαβασμένο στην Ελλάδα), η Χρυσή σταγόνα (1985), το Ερωτικό απόδειπνο (1989, συλλογή ιστοριών ενσωματωμένων σε μια νουβέλα) και το Ελεάζαρ η ή πηγή και βάτος (1996, διήγημα).
Ενα παραμυθένιο τέρας με προορισμό
Πρωταγωνιστής στο Δράκο είναι ένας μεγαλόσωμος ιδιοκτήτης συνεργείου αυτοκινήτων, που πέρασε εφιαλτικά χρόνια στο κολέγιο του Αγίου Χριστοφόρου στην Μποβέ και γλίτωσε από τα μαρτύριά του μόνον όταν το κτίριο καταστράφηκε από φωτιά την ημέρα κατά την οποία ο ίδιος επρόκειτο να υποστεί την ύψιστη τιμωρία των παιδαγωγών του. Ο Αβελ Τιφόζ (το όνομα παραπέμπει σε γαλλική κωμόπολη, όπου στα μέσα περίπου του 15ου αιώνα ο στρατάρχης Ζιλ ντε Ρε έκανε έρευνες για τη μαύρη μαγεία και σκότωσε εκατοντάδες παιδιά) δεν θα ξεχάσει ποτέ το συμβάν, στο οποίο και θα σπεύσει να δώσει συμβολική σημασία: σ' έναν κόσμο όπου τα πάντα δηλώνονται μέσω σημείων, η φωτιά του Αγίου Χριστοφόρου δεν μπορεί να ερμηνευτεί παρά με έναν τρόπο: ξέσπασε για να βοηθήσει το νεαρό έγκλειστο να οδεύσει προς την ελευθερία. Ο Τιφόζ πιστεύει πως είναι ένας εκλεκτός: ένας άντρας με μυστικό προορισμό και βαριά αποστολή, χωρίς μολοντούτο τα δεσμά και τις αυταπάτες της παράνοιας. Να πώς ξεκινάει την αφήγησή του, συμπυκνώνοντας σε πέντε αράδες ολόκληρη την ψυχολογία του: Είσαι δράκος, μου έλεγε καμιά φορά η Ραχήλ. Δράκος; Δηλαδή ένα τέρας παραμυθένιο, που αναδύεται από τα βάθη του χρόνου; Πιστεύω, ναι, στην παραμυθένια μου φύση, θέλω να πω σε αυτή τη μυστική συνεννόηση που συγχέει σε βάθος την προσωπική μου περιπέτεια με τον ρου των πραγμάτων και του επιτρέπει να την κλίνει προς την πλευρά του.
Ορθολογική ανάλυση, συνθετική ικανότητα και βλέμμα άγρυπνου παρατηρητή: αυτά είναι τα χαρακτηριστικά του Τιφόζ, που ανακαλύπτει από πολύ νωρίς τη ροπή του προς την τρυφερή σάρκα (αγοριών και κοριτσιών, μα κυρίως αγοριών) και φροντίζει να αναπτύξει ένα πλήρες κοσμοθεωρητικό σύστημα για την αξία της: κοσμοθεωρητικό σύστημα στο οποίο σύντομα εντάσσονται, με υπολογισμό υποδεκαμέτρου, η υψηλή υγιεινή και η διά μακρών τεκμηριωμένη σωματική γεωγραφία, καλύπτοντας ιδανικά και τις πρακτικές του ανάγκες. Με τέτοιον εξοπλισμό και με τόσο σοφή προπαρασκευή, ο Τιφόζ είναι έτοιμος να κάνει το μεγάλο άλμα, όταν λίγο πριν από την άδικη καταδίκη του για το βιασμό μιας ανήλικης έρχεται η επιστράτευση του 1939 και γι' άλλη μια φορά ανοίγει διάπλατος μπροστά του ο δρόμος της ελευθερίας. Ο Τιφόζ συλλαμβάνεται αιχμάλωτος πολέμου και μεταφέρεται στην Ανατολική Πρωσία, όπου και θα ανακαλύψει τον πυρήνα του μυστικού νοήματος της αποστολής του: να μαζεύει για λογαριασμό των ναζί ανύποπτους νεαρούς Γερμανούς, που εκπαιδεύονται στον Κάλντενμπορν για να γίνουν τροφή των σοβιετικών στρατευμάτων, τα οποία θα εισβάλουν οσονούπω στη χώρα. Βεβαίως, ο Τιφόζ ουδόλως ενδιαφέρεται για Γερμανούς και Σοβιετικούς. Ο δικός του σκοπός δεν είναι άλλος από την άμεση οπτική επαφή με τα νεανικά κορμιά και η πνευματική έκσταση στην οποία βυθίζεται, κυκλοφορώντας απερίσπαστος (όχι, όμως, και αχαλίνωτος) ανάμεσά τους. Και όταν γνωρίζεται με έναν μικρό Εβραίο, που έχει μόλις ξεφύγει από το Αουσβιτς, ενώνεται για πάντα μαζί του και τον συνοδεύει με απόλυτη αφοσίωση ώς τον κοινό τους θάνατο.
Η αντιστροφή του αρχετύπου
Τι ακριβώς θέλει να πει ο Τουρνιέ με το Δράκο; Είναι άραγε ο Αβελ Τιφόζ ένας δράκος με καθαρό γαλλικό αίμα, που μπαίνει στην υπηρεσία των ναζί για να αποθεώσει την άρια φυλή και να συμβάλει εμπράκτως στην παγκόσμια κυριαρχία της; Και αποτελεί μήπως, για να πάω λίγο παραπέρα, το πρόσωπο του Τιφόζ την πιο εξαχρειωμένη μορφή της φυλετικής ιδεολογίας, μια μορφή ταυτισμένη από την αρχή ώς το τέλος με το αίμα και το βασανισμό; Οσοι διαβάσουν προσεκτικά το κείμενο του Τουρνιέ, που μοιράζεται σε δύο τύπους αφήγησης (μιαν αντικειμενική τριτοπρόσωπη και μια ημερολογιακή πρωτοπρόσωπη), δύσκολα θα μπορέσουν να αναγνωρίσουν στον Τιφόζ έναν ναζί επιβαρημένο με τη φονική μανία του δράκου. Ο ήρωας μπορεί να μαζεύει παιδιά για λογαριασμό των Γερμανών, αλλά βαθμιαία συνειδητοποιεί ότι νιώθει μόνο αποστροφή, τόσο για τα κολασμένα επιστημονικά τους πειράματα όσο και για τις μαζικές φυλεκτικές τους εξοντώσεις. Ο ίδιος, το είδαμε και πιο πριν, υμνεί με μυστικιστικό πάθος τη σάρκα και τη θέλει ανέγγιχτη στον ιερό της θώκο -σήμα φωτεινό του ακριβότερου μυστικού στον κόσμο. Δράκοι στο μυθιστόρημα του Τουρνιέ, φορτωμένοι με το μένος και τον τρόμο της εκκαθαριστικής τους ιδεολογίας, είναι οι ναζί, που λατρεύουν τη σάρκα ως αντικείμενο τεμαχισμού, αφανισμού και καθολικής απαξίωσης. Και μέσα από αυτή τη δαιμονικά εμπνευσμένη αντιστροφή του φοβικού αρχετύπου τού δράκου ο Τουρνιέ στήνει ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα για το ναζισμό και το θάνατο του Τρίτου Ράιχ, με πιο δυνατές σελίδες του εκείνες του κυνηγιού στα πρωσικά δάση, όπου η ζωή αναδεικνύεται σε όλη την απέραντη μεγαλοσύνη, μα και, συνάμα, την απίστευτα δραματική αποκλιμάκωση και κατάρρευσή της.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 12/10/2001
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
