Το καλύτερο που μπορεί να συμβεί σ ένα κρουασάν

Ο χοντρός σαν αρκούδα Πάμπλο «Μπαλού» Μιράγιες, αδιόρθωτος τριαντάρης, λάτρης των βουτυρωμένων κρουασάν, χασομέρης, πλακατζής, θαμώνας των χαμαιτυπείων και μαύρο πρόβατο της πλουσιότατης μεγαλοαστικής οικογένειάς του, ασχολείται με τη φιλοσοφία στο Internet, ώσπου, μυστηριωδώς και αναπάντεχα, εξαφανίζεται ο μεγαλύτερος αδελφός του, ο «The First», πρόεδρος της εταιρείας Μιράγιες & Μιράγιες, που εξασφαλίζει στον Πάμπλο τα προς το πίνειν. Απόδραση με την ερωμένη του; Εκδίκηση κάποιου εξαπατημένου; Απαγωγή; Ο Πάμπλο-Μπαλού, ως νέος αντι-ήρωας του Ραμπελέ, παρασύρει τον αναγνώστη σε μια πολιτικώς μη ορθή αναζήτηση στα έγκατα της Βαρκελώνης, οπλισμένος με μεγάλες ποσότητες κυνικού χιούμορ.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



«...Δεν με ενδιαφέρει ο κόσμος σου ούτε οι άνθρωποί σου. Μπορεί μερικές φορές να συμπάθησα κάποιον, όμως, σχεδόν, πάντα, είναι όπως συμπαθείς μια υδρόβια χελωνίτσα...Εγώ δεν έχω ανάγκη κανέναν, εσύ έχεις. Εσύ έχεις ανάγκη ένα κοινό που να σε θαυμάζει , καθρεφτάκια που αντανακλούν τις διαφορετικές όψεις του μεγαλείου σου: γυναίκα, παιδιά, ερωμένη, γονείς, φίλους, πελάτες, υπαλλήλους, να ταξιδεύεις πρώτη θέση....Εγώ όχι. Και ξέρεις γιατί; Γιατί ο μόνος τρόπος που έχουν οι περισσότεροι άνθρωποι για να θαυμάζουν τον άλλον, είναι ένας συγκαλυμμένος φθόνος. Εγώ δεν θέλω να με φθονούν, είναι κάτι που σιχαίνομαι, ντρέπομαι, μου γυρίζουν τα άντερα..».

Αυτά, μεταξύ άλλων, λέει ο ήρωας του Ισπανού μυθιστοριογράφου Πάμπλο Τουσέτ (1965) στο γιάπη αδελφό του, σε μια επιθετική εξομολόγηση προς το τέλος του βιβλίου, σκαρώνοντας εν τάχει το αυτοπορτρέτο του.

Ο συνώνυμος του συγγραφέα Πάμπλο (Μιράγιες) είναι ένας παχύσαρκος τριαντάρης, «μαύρο πρόβατο» μιας πάμπλουτης οικογένειας της Βαρκελώνης, που ζει μόνος, παρέα με φαγητό, ποτό, ελαφρά ναρκωτικά και σεξ. Εχει κάνει από μικρός την επανάστασή του απέναντι στον Πατέρα, και ύστερα από περιπλανήσεις ανά την υφήλιο ασχολείται, εκτός από τα υλικά, με το Ιντερνετ και τη φιλοσοφία. Η ειρωνεία του απέναντι στους άλλους μα και προς τον εαυτό του σπάει κόκαλα βοηθούσης της εξαιρετικής του ευφυΐας και ειλικρίνειας. Πρόκειται, βέβαια, για έναν σύγχρονο «αντιήρωα», έναν αντισυμβατικό, που αντιμετωπίζει τους θεσμούς ολιστικά: είναι ένας ιδεαλιστής που βλέπει την ιστορία ως μια υπόθεση στην οποία το σώμα, το βιολογικό στοιχείο, ούτως ειπείν, παίζει τον ίδιο ρόλο με τις ιδέες. Ευδαιμονιστής, θα λέγαμε κατά κάποιον τρόπο, το υπέρβαρο δέμας του το αποδεικνύει άλλωστε, με άποψη ηθική, βασισμένη στη βαθιά μελέτη των ανθρωπίνων.

Με όπλο του, όπως είπαμε, την ειρωνεία, συνεχώς προσπαθεί να αποδείξει -όπως μας αφήνει να καταλάβουμε εμμέσως από τα διαβάσματά του- τη γνωστή θέση του κωμικού τύπου, του σαρκαστή καλύτερα, που έχει επίγνωση της γενικότερης αδυναμίας του ατόμου «να συμπεριφερθεί φυσικά, ηθικά και κοινωνικά, όπως θα όφειλε», σύμφωνα με τον Μπεργκσόν. Γιατί ο Πάμπλο Μιράγιες έχει απόλυτη συνείδηση των πράξεών του, της στάσης του να μείνει στο περιθώριο και να κοιτά τον κόσμο μέσα από τις σωματικές εξαρτήσεις και το Διαδίκτυο.

Είναι, λοιπόν, ένας άντρας χωρίς συνηθισμένο στιλ, του οποίου το κυνικό χιούμορ είναι καθαρτήριο. Η προσωπικότητά του είναι συντεθειμένη με στοιχεία αντλημένα τόσο από την αντεργκράουντ ή την αστυνομική παραφιλολογία όσο και από την ισπανική και ευρωπαϊκή, κλασική λογοτεχνική παράδοση. Η αυτοκαταστροφικότητά του είναι ένας συντελεστής υφολογικός, μία δύναμη ανατροπής και αμφισβήτησης των πάντων. Κυρίως, όμως, της γλώσσας την οποία ο ήρωάς μας χρησιμοποιεί ακραία, οριακά, υπονομεύοντάς την, ασελγώντας πάνω της , ξεζουμίζοντάς την. Τα χτυπήματα που της καταφέρει είναι πολλαπλά και άκρως αποδοτικά.

Σε αυτό το επίπεδο ο Τουσέτ/Πάμπλο δίνει εξετάσεις και παίρνει άριστα. Και να μην είναι ο αναγνώστης λάτρης μιας γλώσσας που παίζει με το ελευθέριο, τον κερδίζουν τελικά οι ευφυείς χειρισμοί του συγγραφέα. Το «...κρουασάν» είναι ένα καλό φροντιστήριο για όσους ομολόγους τού Τουσέτ έχουν αντιληφθεί τη γραφή ως ένα άμεσο και απερίφραστο (πλην εξαιρετικά μελετημένο σε στιλ Μπουκόφσκι) όργανο αναπαράστασης, το οποίο έχει ενοφθαλμίσει στην ωμότητά του όχι μόνο τρυφερότητα και εκκλήσεις για συμπάθεια, αλλά αγχίνοια και γνώση των ισορροπιών. Οι χειρονομίες τού Τουσέτ θυμίζουν ραπίσματα με άνθη, πείθουν ότι κάτω από το γκροτέσκο κρύβεται ευγένεια, ζωντανές συσπάσεις πίσω από τη μάσκα.

Αναμφίβολα ο Μιράγιες ως (μετα)μοντέρνος ήρωας προβάλλει την ασχημία του ως αρωματισμένη άμυνα, ως παιδικότητα που διεκδικεί την αποδοχή μας. Κάπου, όμως, η σκανταλιά που θέλει να τραβήξει την προσοχή τελειώνει και κάνει την εμφάνισή της ο δημιουργός. Εκείνος, δηλαδή, που σκηνοθετεί με κόστος μια πραγματικότητα η οποία μοιραία θα είναι εικονική ελλείψει μιας όντως αληθινής ζωής. Ο Μιράγιες δεν θα καταλήξει στο φινάλε τυχαία όμηρος της περίεργης οργάνωσης, η οποία του επιτρέπει να ζει περίπου εικονικά: ο ίδιος με τη βιοθεωρία του έχει αποφασίσει ότι η ζωή αξίζει να βιώνεται ως θέαμα. Ως μια παράσταση στη διάρκεια της οποίας μπορεί κανείς να καταναλώσει σωρεία αναψυκτικών καθώς και παραλλήλως σωματωφέλιμων ενισχυτικών. Αυτό που μετράει είναι να αντιλαμβάνεσαι, αν μπορείς, το τερπνόν ως φυγή ή ως ερμηνεία του κατάδηλα δραματικού.

Από τη στιγμή που ο υπαρξισμός δίδαξε ότι η ζωή καθίσταται μοίρα εφόσον υπάρχει ο θάνατος, ένα κρουασάν έχει ως μόνη αποστολή να τέρψει τον ουρανίσκο σου αγνοώντας επιδεικτικά τα υπόλοιπα. Ο Πάμπλο μας έχει ευθεία σχέση με τα πράγματα και δεν παλινδρομεί. Γνωρίζει ότι η πιο παρακινδυνευμένη και απολαυστική οδός προς τη γεύση της ζωής έχει να κάνει με την ολοκληρωτική προσφορά του εαυτού μας στην ηδονή. Εκεί μέσα θα δοκιμαστείς και θα δοκιμάσεις το γνωστό μήλο σε μια ριψοκίνδυνη, αλλά άξια απόφαση ορίων. Γευόμενος και δοκιμαζόμενος σε έναν διαγωνισμό που τον κάνει περίπου να ανατριχιάζει από τους όρους του παιχνιδιού, ο Πάμπλο μέσα από την επιρροή τεχνητών ουσιών προσπαθεί να φτάσει στο κέντρο του μυστηρίου που σκεπάζει την υπόθεση εξαφάνισης του γιάπη αδελφού του και του τραυματισμού τού πατέρα του. Ο ήρωάς μας γίνεται ντετέκτιβ εντελώς φυσικά, παρορμητικά σχεδόν, σαν να θέλει με αυτό τον τρόπο να οριοθετηθεί απέναντι στους άλλους... Να περιχαρακωθεί για τα καλά στον κόσμο του, ώστε να αναγνωρίζονται οι διαφορές του από τους άλλους.

Και όπως η γλώσσα που διατυπώνει τον διαχωρίζει από τον υπόλοιπο κόσμο, η ζωή του, το σώμα του με τις αντισυμβατικές του διαστάσεις γίνεται η πανοπλία του στις επιβουλές. Γιατί ο Πάμπλο μας είναι ένα μεγάλο παιδί, όπως ήδη υπαινίχθηκα, ένας ταραξίας πιτσιρικάς που αποπνέει ξινισμένο μητρικό γάλα όταν απευθύνεται στους άλλους. Κι αυτό το κάνει απελπισμένα, αφού έχει την επίγνωση παράλληλα μιας πρόωρης ευφυΐας, που τον κάνει δυστυχισμένο παρά ευτυχή λόγω της υπεροχής του. Ο Σαρτρ τόνιζε στις «Λέξεις» ότι οι μεγάλοι δεν ένιωθαν ότι του κόβουν τα γόνατα παινεύοντάς τον σε μικρή ηλικία για την πρόωρη ωριμότητά του.

Ο Πάμπλο είναι ένας ολιστικός, μεταμοντέρνος ήρωας που έχει πάρει το μεγάλο μάθημα, έτσι από ένστικτο (πες από ευφυΐα): μπορεί να γεύεται τη ζωή πέρα από εννοιολογήσεις. Είτε αυτό που απολαμβάνει λέγεται προσομοίωση είτε αληθινή κατάσταση, αυτός είναι έτοιμος να το αντιμετωπίσει με ένα συνολικό χιούμορ, το οποίο υπαγορεύεται από τη συνολική του υπόσταση. Κι όπως προανέφερα, έχει ένα εκπληκτικό όπλο: τη γλώσσα που τσακίζει κόκαλα και τον κάνει να εισπράττει επ' ωφελεία του τις σύνθετες καταστάσεις που αντιμετωπίζει. Εκεί, μέσα στον κόσμο των λέξεων, ιθαγενής και πρόσφυγας, χάνεται και αναστένεται με τη βοήθεια βαρβιτουρικών και της συνείδησης ενός χάους που έχει το προνόμιο να το αντιλαμβάνεται λίγο πριν από τους άλλους.

Ας μελετήσουν ορισμένοι δικοί μας αντεργκράουντ συγγραφείς το στιλ του Τουσέτ, που είναι εμβαπτισμένο και στην καλύτερη παράδοση της ισπανικής λογοτεχνικής παρακαταθήκης. Δεν έχουν να χάσουν...

Ο Κρίτων Ηλιόπουλος έπαιξε με τρομερή άνεση σε ένα ανώμαλο γήπεδο και τα κατάφερε θαυμάσια. Μπόρεσε και μας μετέφερε αυτούσιο σχεδόν το ιδίωμα του Τουσέτ, όπως κάποιοι συνάδελφοί του, τηρουμένων των αναλογιών, μπόρεσαν να αποδώσουν με έμπνευση το απαιτητικό, γριφώδες χιούμορ του Γκρούσο Μαρξ ή του Γούντι Αλεν.



ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 19/03/2004