Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία

Δέκα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση, το Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία επανεκδίδεται με σημαντικές αλλαγές. Το υλικό του έχει αυξηθεί κατά πολύ, αφού μεγάλος αριθμός νέων λημμάτων προστέθηκε σε όλα του τα τμήματα. Πολλά λήμματα διορθώθηκαν και ακόμη περισσότερα συμπληρώθηκαν ή βελτιώθηκαν και ενσωματώθηκαν όσες χρήσιμες παρατηρήσεις στάλθηκαν. Τα ερμηνεύματα των περισσότερων λημμάτων ξαναγράφτηκαν, ώστε να γίνουν πιο απλά και εύληπτα από τον αναγνώστη που δεν έχει ειδικές γνώσεις και, γενικά, δόθηκε έμφαση στην προβολή της χρήσιμης πληροφορίας. Τέλος προστέθηκαν νέα τμήματα με κατηγοριοποιημένα λήμματα.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Το 1992, σε μια περίοδο που ουσιαστικά είχε ολοκληρωθεί η έκδοση των έργων του ποιητή, κυκλοφόρησε από την Αγρα ένα μικρό βιβλιαράκι 114 σελίδων με τίτλο Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία. Ο γλωσσολόγος Γιώργος Τράπαλης (Αθήνα, 1965) με αυτή την εργασία συνέχισε την προσπάθεια δημιουργίας ενός γλωσσικού οδηγού στο έργο του Καββαδία που είχε ξεκινήσει με το γλωσσάρι που είχε εκπονήσει παλαιότερα ο K. Πλαστήρας για το Μαραμπού και το Πούσι. Οι δυσκολίες που είχε να αντιμετωπίσει ο συντάκτης του γλωσσαριού ήταν μεγάλες, δεδομένου ότι το ποιητικό και πεζογραφικό έργο του Καββαδία αποτελεί ένα χωνευτήρι γλωσσών, παραδόσεων και ηθών απ' όλον τον κόσμο, με κύριο κορμό του τη ναυτική αργκό που είναι ένα μείγμα από ελληνικές, ιταλικές, ενετικές, τουρκικές, αγγλικές και λοιπές λέξεις. Για τη σύνταξη εκείνου του γλωσσαριού χρησιμοποιήθηκαν λεξικά, ελληνικά και ξένα, εγκυκλοπαίδειες, κείμενα και μελέτες ναυτικού περιεχομένου αλλά και προσωπικές μαρτυρίες ναυτικών.

Ενδεκα ακριβώς χρόνια από εκείνη την πρώτη προσπάθεια, ο χαλκέντερος Γιώργος Τράπαλης (βασικός συνεργάτης του Γ. Μπαμπινιώτη στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας) επανεκδίδει το γλωσσάρι του αναθεωρημένο και συμπληρωμένο, εμπλουτισμένο με νέες λέξεις που διευκολύνουν την ανάγνωση των γραπτών του Καββαδία και βοηθούν στην κατανόησή τους. Το νέο Γλωσσάρι αποτελείται από πέντε τμήματα. Το πρώτο περιλαμβάνει άγνωστες λέξεις (στις οποίες δίνονται και ετυμολογικές πληροφορίες) ή φράσεις· το δεύτερο τμήμα περιλαμβάνει ξένες λέξεις και φράσεις (συνήθως παραθέματα από ξένα έργα) που βρίσκονται στα κείμενα με λατινικούς χαρακτήρες· το τρίτο τμήμα περιλαμβάνει τα ονόματα προσώπων (ζωγράφων, ποιητών) που αναφέρονται στα βιβλία του Καββαδία· το τέταρτο τμήμα περιέχει το τοπωνύμια που μνημονεύει ο ποιητής, αλλά και τα μπαρ ή τα ξενοδοχεία· το πέμπτο τμήμα στεγάζει τους τίτλους λογοτεχνικών και εικαστικών έργων, εφημερίδων και περιοδικών, αλλά και εμπορικές ονομασίες προϊόντων.

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι το βιβλιαράκι αυτό ξεπερνάει τα όρια ενός συνηθισμένου γλωσσαριού και αποτελεί έναν τρόπον τινά ερμηνευτικό οδηγό του συνολικού έργου του Νίκου Καββαδία, ενός δημιουργού για τον οποίο εξακολουθεί να ενδιαφέρεται πολλαπλώς το αναγνωστικό κοινό. Ταυτόχρονα είναι και ένα χρήσιμο βοήθημα για τους ερευνητές της νεοελληνικής λογοτεχνίας και της νεοελληνικής γλώσσας. Ο Γιώργος Τράπαλης, ορμώμενος από την αγάπη του για τον ποιητή, παραδίνει στην ελληνική βιβλιογραφία ένα εξαιρετικό βιβλίο (σε αυτό υπάρχουν και σπάνιες εικόνες, καρτ-ποστάλ, φωτογραφίες, έργα ζωγραφικής), καρπό πολυετούς έρευνας και μόχθου, από το οποίο οι θαυμαστές του «Μαραμπού» θα ωφεληθούν τα μέγιστα.



ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ

ΤΟ ΒΗΜΑ , 08-06-2003