Καπιταλιστική αναδιάρθρωση καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και εργασία

Μετά την παρέλευση μιας 10ετίας από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 (κατάρρευση της Lehman Brothers), ο καπιταλισμός βρέθηκε πάλι στα πρόθυρα μιας νέας κρίσης, με αποτέλεσμα το κυρίαρχο μοντέλο της νεοφιλελεύθερης κριτικής να βρεθεί στο στόχαστρο μιας έντονης κριτικής και αμφισβήτησης. Δεν είναι έτσι τυχαίο ότι κερδίζει έδαφος το ερώτημα αν και κατά πόσον είναι τελικά δυνατή η συνύπαρξη καπιταλισμού και δημοκρατίας. Στο πλαίσιο αυτό είναι χαρακτηριστική η θέση ότι αν δεν δρομολογηθεί μια αλλαγή παραδείγματος προς μια κοινωνική και συμπεριληπτική κατεύθυνση, ο δημοκρατικός καπιταλισμός θα χάσει την «τελευταία ευκαιρία» επιβίωσής του (P. Artus – M – P Virard). Παρά τους σύμφυτους με αυτή κινδύνους, η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση θεωρήθηκε από μέρος τουλάχιστον της οικονομικοπολιτικής ελίτ ως η κινητήρια δύναμη της επιτακτικά αναγκαίας αυτής αλλαγής. Η, όχι και τόσο απροσδόκητη, εμφάνιση του Covid – 19 θεωρήθηκε από ορισμένη πλευρά (K. Schwab – T. Malleret) ως η «χρυσή ευκαιρία» για την επιτάχυνση μιας «μεγάλης επανεκκίνησης» του καπιταλιστικού συστήματος. Ωστόσο, τόσο η αμφιλεγόμενη διαχείριση της πανδημίας και της ακολουθήσασας ενεργειακής κρίσης όσο και κυρίως ο πόλεμος στην Ουκρανία όχι μόνο δεν ευνοούν το αφήγημα της «μεγάλης επανεκκίνησης». Αντιθέτως φαίνεται να οδηγεί σ’ ένα περισσότερο κοινωνικά άδικο και «άγριο» καπιταλισμό. Μέσα στο ζοφερό αυτό οικονομικό, γεωπολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον η «μεταμνημονιακή», τελούσα ουσιαστικό υπό την αυστηρή εποπτεία των «νεοφιλελευθεροκρατούμενων θεσμών», καταχρεωμένη Ελλάδα, παρά τις όποιες συγκαλύψεις και ωραιοποιήσεις, την όποια «ευημερία των αριθμών» και τους «εταιρικούς επαίνους», δεν παύει να είναι ιδιαιτέρως ευάλωτη στους πολλαπλούς αυτούς κλυδωνισμούς. Η de jure και de facto αποδιάρθρωση της εργατικοδικαιικής και κοινωνικής ευρύτερα προστασίας είναι ενδεικτικές της περαιτέρω εξέλιξής της. Ειδικότερα, ως προς τις πολύπαθες σχέσεις εργασίας ενδεικτικοί είναι οι υποταγμένοι στη νεοφιλελεύθερη απορρυθμιστική λογική νόμοι 4635/2019 και 4808/2021.

Στις μελέτες που περιλαμβάνονται στον παρόντα τόμο διατυπώνονται σκέψεις και προβληματισμοί που αφορούν τα επίκαιρα και κρίσιμα ζητήματα που ανακύπτουν στο ευρισκόμενο στη δίνη πολλαπλών κρίσεων και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και εγγίζον τα όριά του μοντέλο του «δημοκρατικού καπιταλισμού». Στο επίκεντρο των σχετικών αναπτύξεων βρίσκονται βεβαίως οι πολύπαθες σχέσεις εργασίας στη χώρα μας, ιδίως δε τα ζητήματα προκάλεσε η παρέμβαση της ψηφιοποίησης στον κόσμο της εργασίας (τηλεργασία, κινητή εργασία, διαρκής ψηφιακή εργασιακή διαθεσιμότητα, ψηφιακές πλατφόρμες). Πέραν, ωστόσο, αυτών των ζητημάτων αντικείμενα προβληματισμού των μελετών αυτών αποτελούν και σημαντικά επίκαιρα, γενικότερης οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και γεωπολιτικής σημασίας, ζητήματα, τα οποία, ιδίως από την περίοδο της πανδημίας, βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Στην εν λόγω προβληματική ανήκουν, μεταξύ άλλων, η δικαστική εξουσία και ο κοινωνικοπολιτικός ανταγωνισμός, το ψηφιακό πανοπτικό και ο κοινωνικός μυθριδατισμός, η σχέση τεχνοκρατίας και Δημοκρατίας, η μεγάλη επανεκκίνηση, ο υποχρεωτικός εμβολιασμός, η ενεργειακή κρίση και η κλιματική αλλαγή, το βασικό άνευ όρων εγγυημένο εισόδημα, ο woke καπιταλισμός, ο δικαιωματισμός και η Αριστερά.