Οι ρίζες της ναζιστικής βίας

«Ο στόχος του δοκίμιου αυτού δεν είναι να αποκαλύψει τα "αίτια" του εθνικοσοσιαλισμού, [...] σε κάποια ντετερμινιστική προοπτική, αλλά μάλλον [...] "ρίζες", δηλαδή στοιχεία που γίνονται ουσιώδη συστατικά ενός ιστορικού φαινομένου μόνο αφού έχουν συμπυκνωθεί και αποκρυσταλλωθεί εντός του: "Το γεγονός φωτίζει το παρελθόν του, δεν θα μπορούσε όμως να συνάγεται από αυτό"».

«Η επιχειρηματολογία [...] κινείται σε δύο επίπεδα. Από τη μία, προσπάθησα να ανασυστήσω τις υλικές προϋποθέσεις της ναζιστικής εξόντωσης: τον εκσυγχρονισμό και τη σειριοποίηση των τεχνολογικών μηχανισμών θανάτωσης ανάμεσα στη βιομηχανική επανάσταση και τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι θάλαμοι αερίων και οι φούρνοι των κρεματορίων είναι η απόληξη μιας μακριάς διαδικασίας απανθρωποποίησης και βιομηχανοποίησης του θανάτου που ενσωματώνει την εργαλειακή ορθολογικότητα, παραγωγική και διοικητική, του σύγχρονου δυτικού κόσμου (το εργοστάσιο, τη γραφειοκρατία, τη φυλακή). Από την άλλη, προσπάθησα να μελετήσω την κατασκευή των ρατσιστικών και αντισημιτικών στερεότυπων που αντλούν κατά πολύ στοιχεία από τον επιστημονισμό του fin de siecle: αρχικά την άνοδο ενός "ταξικού ρατσισμού" που ξαναγράφει σε όρους φυλής τις κοινωνικές συγκρούσεις του βιομηχανικού κόσμου και ταυτίζει τις εργαζόμενες τάξεις με τους "αγρίους" του αποικιακού κόσμου, στη συνέχεια τη διάδοση μιας νέας ερμηνείας του πολιτισμού, στηριγμένης πάνω σε ευγονικά μοντέλα, και τέλος την ανάδυση μιας νέας εικόνας του Εβραίου -στηριγμένης πάνω στη φιγούρα του διανοούμενου- ως μεταφοράς για μια ασθένεια του κοινωνικού σώματος. Η σύγκλιση ανάμεσα στα δύο αυτά επίπεδα, το ένα υλικό και το άλλο ιδεολογικό, αρχίζει να σκιαγραφείται στη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου, που στάθηκε το πραγματικό εργαστήρι του 20ού αιώνα, για να βρει τελικά τη σύνθεσή της στον εθνικοσοσιαλισμό».

Η ναζιστική σύνθεση, μας δείχνει ο Traverso, ανεξάρτητα από τις συγκυρίες που την ευνόησαν, στηρίχτηκε κυρίως σ' ένα υπόβαθρο από πρακτικές, νοοτροπίες και ιδεολογίες διάχυτες στο πολιτισμιακό της περιβάλλον. Ένας στοχασμός πάντα επίκαιρος, αφού «τίποτα δεν αποκλείει, πράγματι, άλλες συνθέσεις, το ίδιο αν όχι περισσότερο καταστροφικές, να μπορέσουν να αποκρυσταλλωθούν στο μέλλον».