Το αρχαϊκό χαμόγελο του Μάνου Χατζιδάκι

Ο δημιουργός δεν γεννιέται σε κενό αέρος. Γεννιέται σε ένα περιβάλλον, από ένα περιβάλλον, σαν χημικός τύπος. Γι' αυτό ψάχνουμε τη ζωή των μεγάλων δημιουργών. Αναζητούμε στις βιογραφίες τους, στα γραπτά τους, στους έρωτές τους, στο νερό που πίνουν, δίχως αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές, το χημικό περιβάλλον που τους δημιούργησε. Δεν θα μάθουμε ποτέ τον χατζιδάκειο χημικό τύπο. Δεν θα μάθουμε ποτέ ποιος συνδυασμός χρωμάτων και ήχων τον διαμόρφωσε. Μόνον εικασίες κάνουμε καθώς πλαταίνουμε όσο περισσότερο μπορούμε το πεδίο της αναζήτησης. Αναζητούμε το αόρατο μαγικό ραβδί που μεταμορφώνει τους ανθρώπους σε ποιητές. Τα νήματα που έχουμε στα χέρια μας ξεδιπλώνουν το κουβάρι. Ο λαβύρινθος ανοίγεται μπροστά μας. Πραγματικά και φανταστικά στοιχεία, ή στοιχειά, βρίσκονται εκεί έτοιμα να μας παγιδέψουν. Όσο και αν ο ερευνητής είναι αποφασισμένος να ακολουθήσει αντίστροφα το ποτάμι, δεν είναι σίγουρο πως θα φτάσει στην πηγή. Ο δημιουργός φυλάει καλά κρυμμένο το μυστικό του.


Το ίδιο ισχύει και ως προς την επαλήθευση. Με τι εργαλεία και τριγωνομετρικούς τύπους, μέσα σε ποια δοκιμαστικά σωληνάκια και εξοπλισμένα εργαστήρια θα μετρήσουμε και θα αναλύσουμε το ειδικό βάρος των ήχων; Ο ίδιος λέει διάφορα για τις επιρροές του, μα ένα μόνο μέρος αυτού του δρόμου μπορεί να μας δείξει, εξάλλου, ίσως και να θέλει να μας παραπλανήσει. Η αποκωδικοποίηση δεν είναι εύκολη υπόθεση. Προσπαθώ, διαβάζοντας δεκάδες φορές τα κείμενα του, ακούγοντας εκατοντάδες φορές τα τραγούδια του, να απομακρυνθώ από καθετί λογικό και να γρατσουνίσω με την άκρη του νυχιού μου το ειδώλιο, ένα κυκλαδικό ειδώλιο, για να "δω" κάτω από τη σάρκα του, που δεν είναι σάρκα του, μέσα στην καρδιά του, που δεν είναι καρδιά του, τη λάμψη σε μάτια που δεν υπάρχουν. Με τι μάτια εξάλλου θα μπορούσε ο ποιητής να διακρίνει το ορατό μέσα από το αόρατο; Ποιες νότες φουσκώνουν τα πανιά του αρπιστή και ταξιδεύει ως τις μέρες μας; Ποιος έχει την ικανότητα να μετατρέψει την ύλη σε ήχο και τον ήχο σε ύλη;


Είναι ο Χαχζιδάκις δημιουργός ενός συμπαντικού ειδωλίου; Χάνεται η μουσική του, χάνονται αυτές οι φυλακισμένες μέσα στον χρόνο της παρτιτούρας νότες στην κοσμική αχρονία; Τα αποσιωπητικά που ακολουθούν ένα μουσικό κομμάτι μετατρέπονται σε μια προσωπική ερώτηση στον ανώνυμο συνομιλητή:


-Καταλαβαίνεις τη γλώσσα που σου μιλάω;