Στις πηγές του φεμινισμού και του σοσιαλισμού

Ήταν εκπληκτική γυναίκα η γιαγιά μου. Το όνομά της ήταν Φλώρα Τριστάν. Ο Προυντόν έλεγε πως ήταν ιδιοφυΐα. Εγώ, που δεν ξέρω τίποτα απ’ αυτά, εμπιστεύομαι τον Προυντόν. Ανακατεύτηκε σ’ ένα σωρό σοσιαλιστικές ιστορίες, ανάμεσα σ’ άλλες και στην Εργατική Ένωση. Οι εργάτες της το αναγνώρισαν, και της έφτιαξαν μνημείο στο κοιμητήριο του Μπορντώ. Πιθανότατα δεν ήξερε καν να μαγειρεύει. Βαμμένη σοσιαλίστρια, αναρχική […] στην επικήδεια πομπή πολλές αντιπροσωπείες ακολούθησαν το φέρετρό της.

Μπορώ πάντως να σας βεβαιώσω πως η Φλώρα Τριστάν ήταν κυρία εξαιρετικά όμορφη κι ευγενική […] Ξέρω επίσης πως ξόδεψε όλη την περιουσία της για την υπόθεση των εργατών, περιοδεύοντας αδιάκοπα. Κατάφερε να πάει ακόμη και στο Περού για να δει τον θείο της, τον πολίτη δον Πίο ντε Τριστάν Μοσκόζο, από τη γνωστή φαμίλια της Αραγώνας. Η κόρη της, που ήταν η μητέρα μου, ανατράφηκε αποκλειστικά σε μια πανσιόν, την πανσιόν Μπασκάν, που ήταν ουσιαστικά άντρο των αντιμοναρχι-κών δημοκρατικών. Εκεί την γνώρισε ο πατέρας μου.

Πωλ Γκωγκέν

Η Φλώρα Τριστάν, κεντρική μορφή του πρώιμου φεμινισμού και σοσιαλισμού, έζησε ζωή σαν παραμύθι. Από ξεπεσμένη αριστοκρατική οικογένεια παντρεύεται μικρή, χωρίζει, και ταξιδεύει στο Περού για να πάρει την πατρική κληρονομιά, χωρίς επιτυχία. Επιστρέφοντας στη Γαλλία δημοσιεύει τις εντυπώσεις από το ταξίδι της, τα Προσκυνήματα μιας απόβλητης, και γίνεται κοσμοαγάπητη συγγραφέας. Την πυροβολεί εξ επαφής ο τέως άντρας της, αλλά εκείνη σώζεται και κατόπιν πρωτοστατεί στον αγώνα για τα γυναικεία δικαιώματα και τον σοσιαλισμό. Αναπτύσσει πρώτη, πριν από τον Μαρξ και τον Ένγκελς, που την θαύμαζαν, τις ιδέες της πάλης των τάξεων και του προλεταριακού διεθνισμού. Η κόρη της αργότερα γίνεται μητέρα του ζωγράφου Πωλ Γκωγκέν. Το έργο της παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Η Φλώρα Τριστάν (1803-1844), γοητευτική προδρομική φεμινίστρια και σοσιαλίστρια, παρουσιάζει με αμεσότητα κι οξυδέρκεια μια παθιασμένη ζωή σαν παραμύθι. Τα συναρπαστικά γραπτά της είναι μοναδική πρωτογενής πηγή για τον κόσμο του δέκατου ένατου αιώνα, τον καιρό που εκτυλίχθηκε η ελληνική Επανάσταση. Το πρώτο βιβλίο αυτού του τόμου καλύπτει το επικίνδυνο και περιπετειώδες ταξίδι της νεαρής γυναίκας από τη Γαλλία στη Χιλή και το Περού. Παρελαύνουν και μιλούν με αμεσότητα για τη ζωή τους γυναίκες, άλλες γαλλίδες και άλλες περουβιανές, από καλόγριες ως προεδρίνες της δημοκρατίας, άλλες δυναμικές και άλλες παθητικές αλλά όλες βασανισμένες, κι επίσης επαναστάτες και δικτάτορες, ναυτικοί και δουλέμποροι, γιατροί και ιδιοκτήτες φυτειών. Το δεύτερο κείμενο δίνει μια εικόνα των οικονομικών σχέσεων και της αλληλεξάρτησης εσωτερικής κι εξωτερικής πολιτικής μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους. Το τρίτο, κλασικό κείμενο της ιστορίας του εργατικού κινήματος, δείχνει με ποιό σκεπτικό πρώτη η Τριστάν συνέλαβε τις ιδέες της ένωσης όλων των εργαζομένων, πέρα από εθνικά σύνορα κι έμφυλες διακρίσεις. Στο παράρτημα παρουσιάζονται τα προδρομικά ρεύματα του σοσιαλισμού και οι μεγάλες μορφές του γαλλικού εργατικού κινήματος.

Ο Σπύρος Μαρκέτος διδάσκει ιστορία των νεότερων και σύγχρονων πολιτικών και κοινωνικών ιδεών στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Έχει γράψει το “Πώς φίλησα τον Μουσσολίνι”. Τα πρώτα βήματα του ελληνικού φασισμού, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2006. Στις Εκδοσεις Μπαρμπουνάκη έχει επίσης επιμεληθεί την Ιστορία της ζωής μου, της Ζωρζ Σαντ.