Δεν κερδίζεις τίποτα σκοτώνοντας ένα νεκρό Ινδιάνο

Το τελευταίο κόκκινο πεύκο που στεκόταν στη γη για τριακόσια χρόνια, κόπηκε το 1908 από τις όχθες της λίμνης μας. Τα ψάρια έφυγαν για βαθύτερα νερά, για να αποφύγουν τους κορμούς που ταξίδευαν στην πόλη. Η αρκούδα είχε φύγει προ πολλού, αλλά τώρα μας άφηναν και τα ελάφια. Τους ήταν δύσκολο να μας βλέπουν να πνιγόμαστε στη σκόνη που κάλυπτε τα πάντα. Το 1918 πέθανε το τελευταίο βουβάλι, όχι από βέλος ή όπλο, αλλά από απέραντη μοναξιά. Τώρα κανείς δεν πιστεύει πως υπήρχαν βουβάλια σ' αυτή τη γη.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Το λογοτεχνικό κίνημα που αποκλήθηκε «ιθαγενισμός» και αφορά τους Ινδιάνους της Λατινικής Αμερικής άνθησε τις δεκαετίες του '20 και του '30. Η ιδιαίτερη κουλτούρα των ποικίλων φυλών αυτής της περιοχής του πλανήτη καθώς και το όραμα των Ινδιάνων για τον κόσμο παρουσιάστηκαν μέσα από μυθιστορήματα αρκετών αυτόχθονων συγγραφέων, γραμμένα με νατουραλιστική τεχνική. Ιδιαίτερα γνωστά είναι τα έργα κολομβιανών, βενεζουελανών, εκουαδοριανών μα κυρίως περουβιανών δημιουργών, όπως του Χοσέ Μαρία Αργουέδας και του Μανουέλ Σκόρσα, οι οποίοι μιλούν για τους Ινδιάνους των Ανδεων.

Τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες συγγραφείς που ασχολούνται με τους ιθαγενείς της Βόρειας Αμερικής, σύντομα δε έγιναν γνωστοί και στην Ελλάδα, όπου οι γνώσεις που έχουμε για τους Ινδιάνους εξαντλούνται στις σκηνές των ταινιών γουέστερν. Ινδιάνικης καταγωγής είναι η Λουίζ Έρντριχ (βιβλία της κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Νεφέλη), η οποία, προερχόμενη από τη φυλή των Τσιπίγουα, έχει συμβάλει στην κατανόηση της ιδιαιτερότητας των αυτοχθόνων και έχει χαρακτηριστεί η πρώτη συγγραφέας που αντλεί από την πολιτιστική κληρονομιά και την ιστορία των Ινδιάνων για να αποδώσει τη φωνή τους.

Πρόσφατα εμφανίστηκε άλλος ένας ινδιάνος συγγραφέας, ο Ντέιβιντ Τρούερ (γεννημένος το 1971), απόγονος της φυλής Οτζίμπουε. Μεγαλωμένος στη λεγόμενη Ειδική Περιοχή Διαβίωσης Λιτς Λέικ, στη Βόρεια Μινεσότα (η Έρντριχ γεννήθηκε το 1954 στο Λιτλ Φολς της Μινεσότας), ο Τρούερ σπούδασε ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, συνέχισε με μεταπτυχιακά στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και σήμερα ασχολείται με τη διαφύλαξη του γλωσσικού ιδιώματος των Οτζίμπουε διδάσκοντας σε φυλετικά και δημόσια σχολεία. Το μυθιστόρημά του Δεν κερδίζεις τίποτα σκοτώνοντας ένα νεκρό Ινδιάνο (πρωτότυπος τίτλος Little) είναι η ιστορία μιας οικογένειας Ινδιάνων που ζει στη Φτωχογειτονιά, σε μια Ειδική Περιοχή Διαβίωσης, από τις αρχές του περασμένου αιώνα ώς τις δεκαετίες του '60 και του '70. Ακολουθώντας σχεδόν κατά γράμμα την τεχνική της Έρντριχ, όπως αυτή επηρεασμένη ευθέως από τα έργα του Γουίλιαμ Φόκνερ την ξεδιπλώνει στα βιβλία της Ιστορίες φλογερού έρωτα (βλέπε τα «Βιβλία» της 19ης Σεπτεμβρίου 1999) και Το μαγικό φίλτρο της αγάπης («Βιβλία» της 18ης Νοεμβρίου 2001), ο Τρούερ βάζει τους ήρωές του να μονολογούν αφηγούμενοι την κεντρική ιστορία και τις παραμέτρους της. Το μυθιστόρημα αρχίζει με τον Ντόνοβαν, που ξεκίνησε τη ζωή του έκθετος μέσα σε ένα εγκαταλειμμένο αυτοκίνητο και ο οποίος μετά την κηδεία του αδελφού του Πιτσιρίκου μιλάει για τη θετή του μητέρα Σίλια, τη μητέρα της Ζινέτ και τον σύζυγό της Σταν. Ο Ντιουκ, δίδυμος αδελφός του Έλις, με τον οποίο κάποτε μοιράζονταν την ίδια κοπέλα, τη Ζινέτ (η οποία μένει έγκυος χωρίς κανένας να γνωρίζει τον «δράστη»), παίρνει τη σκυτάλη για να αφηγηθεί το περιστατικό της ανεύρεσης του Ντόνοβαν. Η Ζινέτ, μια γυναίκα γεννημένη το 1908, αναλαμβάνει στη συνέχεια να εξηγήσει τη ζωή στην Ειδική Περιοχή Διαβίωσης της Μινεσότας, όταν ακόμη ο τόπος ήταν γεμάτος δέντρα, ελάφια και βουβάλια, η κοντινή λίμνη είχε ψάρια και οι Ινδιάνοι μιλούσαν τη γλώσσα των προγόνων τους.

Ενδιάμεσα ο συγγραφέας παρεμβάλλει τη δική του αφήγηση για τον βίο και την πολιτεία της οικογένειας του Ντόνοβαν ­η μητέρα εγκατέλειψε άντρα και παιδί ενώ ο πατέρας σκοτώθηκε σε τροχαίο­, καθώς και την ιστορία του Πολ, γόνου μιας οικογένειας γερμανικής καταγωγής, ο οποίος ζει στην Αϊοβα, μετακομίζει στη Μινεάπολη και το Σεντ Πολ, τις Δίδυμες Πόλεις στο κέντρο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, και τοποθετείται ιερέας στην Ειδική Περιοχή Διαβίωσης. Ακολουθεί η αφήγηση του Σταν, της Βάιολετ, του Λάιλ και το μυθιστόρημα ολοκληρώνεται με τον Ντόνοβαν, ο οποίος εκθέτει τα γεγονότα που ακολούθησαν τον θάνατο του Πιτσιρίκου.

Αν και τα πολλά πρόσωπα ενδέχεται να κουράσουν τον αναγνώστη, οι αφηγηματικές ικανότητες του συγγραφέα θα τον αποζημιώσουν. Διότι το Δεν κερδίζεις τίποτα σκοτώνοντας ένα νεκρό Ινδιάνο (έτσι τιτλοφορείται το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου) δεν είναι απλώς μια ιστορία που αφορά τρεις γενιές Ινδιάνων, οι οποίες διασταυρώνονται στη διάρκεια του 20ού αιώνα, αλλά μια πικρή ελεγεία για ένα λαό υπό εξαφάνιση. Οι ήρωές του έζησαν τον πόλεμο του Βιετνάμ και σημαδεύτηκαν ανεξίτηλα, είδαν την τσιμεντοποίηση των δασών, βίωσαν τον ρατσισμό των λευκών. Δεμένοι με τη γη τους, με τη φύση, έχοντας τα δικά τους ήθη, τις δικές τους παραδόσεις, μαθημένοι να σέβονται τον κύκλο της ζωής, εξακολουθώντας πάντοτε να είναι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής, αναζητούν τον εαυτό τους σε μια νέα πραγματικότητα.

Ας σημειωθεί ότι ο πληθυσμός των Ινδιάνων στις ΗΠΑ ανέρχεται σήμερα σε μόλις 1,5 εκατομμύριο ενώ όταν έφθασε ο Κολόμβος στην Αμερική άγγιζε τα 20 εκατομμύρια. Να θυμίσουμε επίσης ότι στη Μινεσότα, στη Μινεάπολη, ιδρύθηκε το 1968 η οργάνωση American Indian Movement, η οποία είχε σκοπό την υπεράσπιση και την αλληλοβοήθεια των Ινδιάνων και ταυτόχρονα την έκφραση της νέας ινδιάνικης «αναγέννησης».

Φίλιππος Φιλίππου, ΤΟ ΒΗΜΑ, 09-12-2001