Η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ

Στις ΗΠΑ, η Κου Κλουξ Κλαν μπορεί ελεύθερα να διακηρύσσει το αμόλυντο της αρίας φυλής. Προκλητικές ρατσιστικές ύβρεις, ακόμη και συμβολικές πράξεις εκφοβισμού, όπως το κάψιμο σταυρού στην αυλή του σπιτιού οικογένειας μαύρων, μένουν ατιμώρητες. Οι νεοναζί είναι ελεύθεροι να διαδηλώνουν, φορώντας φασιστικές στολές και τη σβάστικα, έξω από τις κατοικίες Εβραίων. Οι διαφωνούντες με τον πόλεμο στο Βιετνάμ μπορούσαν να περιφέρονται στα δικαστήρια με κονκάρδα που έγραφε «Γαμώ την υποχρεωτική στράτευση» και να δηλώνουν ότι, αν στρατεύονταν, ο πρώτος που θα σκότωναν θα ήταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ. Ο τύπος είναι ελεύθερος να δημοσιεύει και την πιο κακόβουλη κριτική, να διαστρέφει την πραγματικότητα, να προβαίνει σε ψευδείς ισχυρισμούς, να προκαλεί την αγανάκτηση ή και την ψυχική οδύνη. Και δεν είναι μόνο ο κάθε μορφής και περιεχομένου γραπτός ή προφορικός λόγος που διεκδικεί –και συνήθως απολαμβάνει– πλήρη προστασία. Κάθε συμβολική πράξη που περιέχει μήνυμα διεκδικεί το δικαίωμα της ελευθερίας.

Όλα τα φιλελεύθερα και δημοκρατικά συντάγματα περιέχουν διατάξεις για την ελευθερία του λόγου και του τύπου. Σε όλο τον κόσμο η ελευθερία της έκφρασης έχει φανατικούς υποστηρικτές και σε όλες τις φιλελεύθερες δημοκρατίες χαίρει προστασίας. Ωστόσο, πουθενά η προστασία αυτή δεν είναι τόσο ισχυρή όσο στις ΗΠΑ. Κατά συνέπεια, η αμερικανική προσέγγιση στο θέμα αυτό μας αφορά όλους.

Η ελευθερία του λόγου στις ΗΠΑ, το εμβληματικότερο ίσως κείμενο του Σταύρου Τσακυράκη, υπήρξε ορόσημο στην ελληνική βιβλιογραφία της ελευθερίας της έκφρασης, καθώς εισήγαγε το ελληνικό κοινό στη νομολογία του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ και δίδαξε γενιές φοιτητών. Η νέα του έκδοση έχει εμπλουτιστεί με μεταγενέστερες σημαντικές αποφάσεις του ίδιου δικαστηρίου, πρόλογο και εκτενές επίμετρο.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος του Πάσχου Μανδραβέλη

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Κανένας νόμος σημαίνει «κανένας νόμος»;

Ι. Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΘΕΩΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

A. H ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ
1. Ομοφωνία στην καταπίεση («Schenck», «Frohwerk», «Debs»)
2. Διαφορετικές φωνές για την προστασία του λόγου
3. Οι πρώτες διαφωνίες στο Δικαστήριο («Abrams», «Gitlow»)
4. Η γνώμη του Μπράνταϊς στην «Whitney»
5. Ο λόγος διεκδικεί ιδιαίτερη μεταχείριση

B. H ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΡΟΝΟΜΙΑΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
1. Οι πρώτες αποφάσεις υπέρ της ελευθερίας του λόγου
2. Η απαγόρευση προληπτικών περιορισμών («Near»)
3. Η ώθηση της «Near»
4. Το δόγμα του φορμαλιστικού κριτηρίου
5. Η πλειοψηφία υιοθετεί το κριτήριο του σαφούς και παρόντος κινδύνου

Γ. Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
1. Η δίωξη των κομμουνιστών («Dennis»)
2. Η έμμεση καταπίεση της ελευθερίας της έκφρασης

ΙI. Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

Α. «ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ»: «ΝEW YORK TIMES CO. V. SULLIVAN»
1. «Χωρίς αναστολές, ζωηρός και ανοικτός στα πάντα» διάλογος
2. Μήκλτζων, Κάλβεν και η προστασία του πολιτικού λόγου
3. Η θεωρία της απόλυτης προστασίας του λόγου
4. Η επιρροή της «New York Times Co. v. Sullivan»
5. «Το ευτυχές τέλος μιας μακράς ιστορίας»: «Brandenburg v. Ohio»

Β. ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ
1. Η διάδοση πληροφοριών και η αποκάλυψη απορρήτων
2. Η ενόχληση ή προσβολή από τον προκλητικό λόγο
3. Έκθεση σε μηνύματα και ομηρία του ακροατηρίου
4. Η «ομηρία» της ραδιοτηλεόρασης
5. Η αντίδραση εχθρικού ακροατηρίου
6. Το δικαίωμα λόγου του εχθρού. Η υπόθεση «Skokie»
7. Η εσκεμμένη πρόκληση ψυχικής οδύνης

ΙIΙ. Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Α. Ο ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ
1. Περιορισμοί επί του περιεχομένου
2. Περιορισμοί ανεξαρτήτως περιεχομένου
3. Το κίνητρο και ο σκοπός των ουδέτερων περιορισμών
4. Η διχοτομία λόγου και πράξης
5. Η μάχη της σημαίας

Β. Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΣΕ ΟΡΙΣΜΕΝΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ
1. Μαζικές εκδηλώσεις σε παραδοσιακούς δημόσιους χώρους
2. Εκδηλώσεις σε μη παραδοσιακούς δημόσιους χώρους
3. Εκδηλώσεις σε ιδιωτικούς χώρους
4. Το θετικό περιεχόμενο της ελευθερίας της έκφρασης

ΙV. AΜΦΙΣΒΗΤΟΥΜΕΝΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΛΟΓΟΥ

Α. ΕΡΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΙΣΑΛΛΟΔΟΞΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
1. Οι εριστικές λέξεις
2. Οι μισαλλόδοξες εριστικές εκφράσεις
3. Ισχύει ακόμη η εξαίρεση των εριστικών λέξεων; («R.A.V.»)
4. Η μισαλλοδοξία ως δυσφήμηση ομάδας ανθρώπων
5. Η μισαλλόδοξη ιδεολογία

Β. Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΨΕΜΑ: ΔΥΣΦΗΜΗΣΗ, ΙΔΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ
1. Η δυσφήμηση δημόσιου προσώπου
2. Η δυσφήμηση ιδιώτη
3. Παραβίαση της ιδιωτικότητας με ανακριβείς ισχυρισμούς
4. Η προστασία του ψεύδους
5. Η προστασία της αλήθειας. Προσβολή της ιδιωτικότητας
6. Η αλήθεια και το ψέμα στις εμπορικές διαφημίσεις

Γ. ΑΣΕΜΝΑ ΚΑΙ ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ
1. Η προστασία κατά της ηθικής διαφθοράς
2. Η έλλειψη σοβαρής αξίας
3. Περιορισμοί στους συναινούντες ενηλίκους και στα παιδιά
4. Πορνογραφία και γυναικείο κίνημα

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Η αξία της ελευθερίας του λόγου

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Πρόσφατες αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ σε θέματα ελευθερίας της έκφρασης
Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ
ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΔΙΑΔΗΛΩΣΗΣ – ΜΙΣΑΛΛΟΔΟΞΟΣ ΛΟΓΟΣ
ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΔΙΑΔΗΛΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΧΡΟΝΟΥ, ΤΟΠΟΥ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΥ
ΑΠΕΙΛΗ – ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ
ΑΣΕΜΝΑ – ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ
ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΩΝ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ – ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ – ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΦΑΙΡΑ
ΚΑΛΩΔΙΑΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΛΟΓΟΥ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Ι. ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
ΙΙ. ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΔΙΚΑΣΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΩΝ ΗΠΑ
ΠΡΟΕΔΡΟΙ
ΜΕΛΗ

Βιβλιογραφία
Ευρετήριο