Εγώ, η Μάρθα Φρόυντ

Ονομάζομαι Μάρθα. Τον Απρίλιο του 1882 γνώρισα έναν νεαρό γιατρό. Τον ερωτεύτηκα. Ήμουν 21 χρόνων...
Η Μάρθα, η γυναίκα του Φρόυντ, επιστρέφει, σπάει τη σιωπή και αφηγείται την ιστορία της ζωής της. Είναι μια φανταστική κατάδυση στον ψυχικό κόσμο μιας γυναίκας για την οποία ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε. Πώς είναι η ζωή κοντά σε έναν άνθρωπο που με το έργο του ανέτρεψε όλα τα δεδομένα της ψυχικής μας ύπαρξης; Η Μάρθα Φρόυντ δεν είναι μόνο αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα έξι παιδιών, ζει και μια άλλη ζωή, που συνορεύει με το όνειρο και τα σκοτεινά βάθη της επιθυμίας. «Ο έρωτας θα είναι ακραίος ή δεν θα υπάρξει», δηλώνει. Σκέψεις απαγορευμένες, ανατρεπτικές επιθυμίες, ξεδιάντροπες πράξεις, όλα επιτρέπονται. Είναι η ιστορία μιας παράφορα ερωτευμένης γυναίκας. Ένα βιβλίο για τον έρωτα, την ψυχανάλυση, τη Βιέννη του fin de siecle, τη γυναικεία σεξουαλικότητα, την τρέλα, τον θάνατο.







ΚΡΙΤΙΚΗ





Μια γυναίκα απευθύνεται τρυφερά σε μιαν άλλη ­ πεθαμένη εκείνη. Και της μιλάει για την αγάπη, την αλήθεια, τη ζωή. Με αφορμή το βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου για τη σύντροφο του Φρόυντ, μια ιδιαίτερη εκμυστήρευση της.




«Ονομάζομαι Μάρθα, τον Απρίλιο του 1882 γνώρισα έναν νεαρό γιατρό. Τον ερωτεύθηκα. Ήμουν 24 χρονών. Παντρευτήκαμε. Ζήσαμε στη Βιέννη και όταν άρχισε ο πόλεμος πήγαμε στο Λονδίνο. Εκεί πέθανε το 1939. Εζησα ακόμη δώδεκα χρόνια. Πέθανα στο Λονδίνο το 1951.

Ο σύζυγός μου ήταν ερμηνευτής ονείρων. Έγινε διάσημος. Τάραξε με το έργο του τον βαθύ ύπνο των ανθρώπων. Ήταν Εβραίος. Εβραία ήμουν κι εγώ. Ο πατέρας του Ιακώβ, η μητέρα του Αμαλία. Τον αγάπησα παράφορα. Έγραψα ένα βιβλίο. Για να γεμίσουν όμως και να έλθουν στο φως οι λευκές του σελίδες έπρεπε να περάσουν τα χρόνια. Να έχουν όλοι πεθάνει και να μην υπάρχει ούτε ένας μάρτυρας των φοβερών εκείνων χρόνων. Ο χρόνος κύλησε και κανείς δεν έχει απομείνει. Ήλθε η ώρα και η ώρα είναι τώρα.

Το βιβλίο, ένα μεγάλο πρόσχημα. Για να είμαι εδώ. Λένε Μάρθα Φρόυντ και καμία ανάμνηση. Τίποτα. Λένε Μάρθα Φρόυντ κι είναι ένα κενό. Μια γυναίκα άγνωστη σαν μια Μαύρη Ήπειρο ανεξερεύνητη. Έγραψα εν τέλει το βιβλίο. Εγώ είμαι. Πιάσε στα χέρια το χαρτί, τα στοιχεία, το μελάνι. Αν αφουγκρασθείς λίγο πιο προσεχτικά θα νιώσεις μια ανάσα. Είμαι εγώ. Εγώ είμαι. Η Μάρθα Φρόυντ. Ιδού το ίχνος. Η απόδειξη. Το βιβλίο.

Όσοι παράφορα αγάπησαν τυχαίνει σπανίως, πολύ σπανίως, ίσως μια φορά στα εκατό χρόνια ή και μια φορά στα χίλια των χιλίων χρόνια, τυχαίνει ένας από αυτούς που παράφορα αγάπησε να αντισταθεί στον θάνατο. Ζει ακόμη! Γεμίζει τις λευκές σελίδες του βιβλίου. Ονομάζει το βιβλίο "Εγώ, η Μάρθα Φρόυντ" και το παραδίδει στο κοινό».

(Απόσπασμα από το βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου «Εγώ, η Μάρθα Φρόυντ».)




Θέλω να γράψω γρήγορα, να βιαστώ. Θέλω να έχω το ύφος, τον ξέφρενο ρυθμό της Φωτεινής Τσαλίκογλου. Θέλω να μιλήσω σαν τη Μάρθα Φρόυντ. Θέλω να γράψω ασυνείδητα. Να γράψω, να μιλήσω σαν τη Μάρθα. Στο βιβλίο της η Φωτεινή Τσαλίκογλου παίρνει ιστορικά γεγονότα και τα μετατρέπει σε φέτες ζωής, έντονες στιγμές, αναλαμπές, σε μία άλλη πραγματικότητα, την πραγματικότητα του ασυνειδήτου και του συνειδητού συγχρόνως. Μπροστά στα μάτια της Μάρθας γίνεται ένας χορός: Των καταραμένων ή των ευλογημένων;

Μάρθα, η ίαση είναι θέμα επιλογής. Η αρρώστια το ίδιο. Η αρρώστια ντύνεται υπέροχα, είναι εξαντλητικά κεφάτη. Η ίαση είναι πιο διακριτική. Μάρθα, η σεξουαλικότητα, ο έρωτας, η τρέλα, ο θάνατος είναι το ίδιο. Σε αρπάζουν και σε κρατάνε στην αγκαλιά τους γεμάτη σκοτάδι. Τι είναι μυθικό; Τι είναι πραγματικό; Ο άντρας σου, ο Σίγκμουντ Φρόυντ, είναι η μόνη αληθινή πραγματικότητα της ζωής σου: Οι άλλοι, η Αννα Ο., ο Φλις, η Ντόρα, ο λυκάνθρωπος και τόσοι άλλοι χορεύουν γύρω από τον Φρόυντ μία Valse hesitation, στριφογυρίζουν σαν αλογάκια στο Λούνα Παρκ, πολλά ασυνείδητα μπλέκονται, κοιτάζονται, βλέμμα αμαρτωλό, βλέμμα σωτήριο... Μάρθα, «έρωτας είναι αυτό που δεν γνωρίζεις». Μάρθα, δεν γνωρίζεις τίποτα, μόνο τον τυφλό σου έρωτα για τον Σίγκμουντ, την τρελή αγάπη σου. Η ψυχανάλυση γεννιέται μπροστά στα μάτια σου αλλά εσύ βλέπεις μόνο τον αγαπημένο σου. Η Βιέννη χορεύει, λίγο πριν τον αφανισμό της, κι εσύ βλέπεις μόνο σπίτια, δρόμους.

Ο Φρόυντ διαβάζει το τελευταίο του βιβλίο: το Τρυφερό δέρμα του Μπαλζάκ ­ πονάει αφόρητα. Δεν είναι παράξενο; Αυτός που άλλαξε την έννοια του λόγου πονάει τώρα στο στόμα, στον χώρο του θανάτου και της γέννησης, της ψυχανάλυσης και του ασυνειδήτου.

Τι θα πάρει; Πούρα Perla ή Soberanos, ρωτιόμαστε όλοι με κομμένη την ανάσα. Καπνίζει είκοσι πούρα την ημέρα...

Μάρθα, είπα ψέματα. Όλα τα είδες, όλα τα κατάλαβες. Για όλους είχες συμπόνια...

Μάρθα, σ' αγαπώ...

Μαργαρίτα Καραπάνου, ΤΟ ΒΗΜΑ, 19-11-2000