Κι όμως... οι τοίχοι μιλάνε!

Με εντυπωσίασε η δημοσίευση του πρώτου κιόλας έργου του Χρήστου Τσανασίδη που είναι άρτιο στους στοχασμούς του, συλλαμβάνει ουσιώδη ζητήματα σχετικά με την ελληνική ιστορία του λαϊκού κυρίως πολιτισμού από τον 17ο αιώνα και εξής, με άκρα σαφήνεια και καθαρότητα λόγου.
Ήδη από τον πρόλογο παρακολουθεί ο αναγνώστης τη διείσδυση «ρευμάτων των δυτικοευρωπαϊκών τεχνών», «μέσα στις τουρκικές διακοσμητικές τέχνες», κι αυτό συμπληρώνει τις παρατηρήσεις που έχουν ήδη γίνει για την τότε ελληνική λαϊκή τέχνη (ζωγραφική, διακοσμητική και άλλες συναφείς καθώς, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, οι σχέσεις αυτές επεκτείνονται και σε έπιπλα, υφάσματα που συναντώνται στα «ανώτερα πολιτικοοικονομικά στρώματα της οθωμανικής κοινωνίας».
Το φαινόμενο έχουν προσέξει και λαογράφοι, μάλιστα νωρίς. Αλλά μίλησαν, όσον αφορά τις πολιτισμικές διασταυρώσεις, ρίχνοντας σχεδόν αποκλειστικά τη ματιά τους στη Δύση (Μπαρόκ, Ροκοκό), προσπερνώντας, ας πω κάπως ίσως υπερβολικά, το οθωμανικό υπόστρωμα, το οποίο βέβαια απέκτησε, και αυτό, το δυτικό αλλά και το βυζαντινό υπόστρωμα. Ακόμα και ο έξοχος Γεώργιος Μέγας στις πολύτιμες εργασίες του για τη Λαϊκή Αρχιτεκτονική δεν έδωσε τη δέουσα προσοχή, στη συνάντηση τριών πολιτισμών. Η σύγχρονη λαογράφος Κατερίνα Κορρέ έστρεψε το ενδιαφέρον της, μελετώντας τη λαϊκή τέχνη, και στην οθωμανική πλευρά, που βέβαια και εκείνη πρέπει να συσχετισθεί και με τη Δύση.
Ο πρόλογος θέτει, όπως ήδη σημείωσα, αυτό το θέμα, όπως και άλλα, που αναλύονται στο κυρίως σώμα του βιβλίου. Και πρόσεξα τη στοχαστική περιδιάβαση στα μείζονα από αυτά, όπως ο Διαφωτισμός, ο Κοραής, η εθνική ιστοριογραφία (Ζαμπέλιος, Παπαρρηγόπουλος), Μεγάλη Ιδέα, η διαμόρφωση μιας (πολιτικής κυρίως) σειράς «νεολογισμών», η εμφάνιση του σιδηροδρόμου, η εξέλιξη της παιδικής ηλικίας και, ασφαλώς, του νέου αστού, η διαμόρφωση του ιδεολογικού χαρακτήρα του. Είναι πρωτότυπη, τολμηρή και ασφαλώς επιδέχεται μιαν εμβάθυνση, όπως τη δίνει ο συγγραφέας, η σύγχρονη αστική τάξη, με την τεράστια διεθνή (όχι απλώς ελληνική) αριθμητική διόγκωσή της, οριζοντίως και καθέτως, με πλήθος διαβαθμίσεων ως προς το χρήμα, αλλά με ενιαία νοοτροπία και «ιδεολογία». Και είναι αυτή η φθαρμένη, μασκαρεμένη, αποσκληρωμένη, δόλϊα, άπιστη ιδεολογία (είναι πολλοί οι ανάλογοι χαρακτηρισμοί που μπορεί κανείς να της δώσει), που δικαιώνει το συγγραφέα του βιβλίου αυτού, όταν υποστηρίζει, ότι η κρίση μας (διεθνώς πάντα) είναι τελικά, από εδώ και πέρα, ιδεολογική.
Όλα αυτά, όπως εύκολα συνάγεται από το βιβλίο του Χρήστου Τσανασίδη, «Και όμως… οι τοίχοι μιλάνε!» βγήκαν σιγά σιγά, από το κουκούλι του πλούσιου «αρχοντικού», πιστεύω με τη συνεργασία των δύο βασικών τάξεων, των φτωχών τεχνιτών και των πλούσιων εμπόρων, όπου οι δεύτεροι πλήρωναν και οι πρώτοι έχτιζαν και διακοσμούσαν με θαυμαστή δεξιοτεχνία το λαϊκό αρχοντικό σπίτι. Φαίνεται πως ήταν μοιραίο, η σχεδόν διαλεκτική εκείνη σχέση να βαλτώσει στο απέραντο τέλμα της νεότερης αστικοποίησης.
Μιχαήλ Μερακλής
Καθηγητής της Λαογραφίας

Ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία η ανασφάλεια και το εσωτερικό κενό χαρακτηρίζουν τα μέλη της κοινωνίας ενώ η πολιτική προοπτική, η ιδεολογική σταθερότητα και η επικοινωνία βρίσκονται σε μια δύσκολη καμπή.
Όταν το παλιό-παραδοσιακό μπερδεύεται με το καινούργιο και παγκοσμιοποιημένο και πλέον δεν καλύπτει τις ανάγκες των πολιτών για να αναζητήσουν νέες αρχές και αξίες, έρχονται οι τοιχογραφίες των αρχοντικών της Σιάτιστας να δώσουν το δικό τους στίγμα, μια άλλη προσέγγιση και, τελικά, τη δική τους προσφορά στην εθνική μας αυτογνωσία.
Η διακοσμητική λαϊκή ζωγραφική του αρχοντικού της Σιάτιστας, μέσα από τις τοιχογραφίες που φιλοτέχνησε ο λαϊκός ζωγράφος για να αποδώσει το κοινωνικο-oικονομικό και πολιτικο-ιδεολογικό κλίμα της εποχής του, ασφαλώς επηρεασμένος από αυτό, γύρω στα 1890, θα ωθήσουν τον Χρήστο Τσανασίδη να τολμήσει την περιγραφή και ανάλυσή τους για να μας αποδείξει ότι η ιδεολογική – κυρίως – κρίση που χαρακτηρίζει στις αρχές του 21ου αιώνα, την Ελλάδα, είναι φαινόμενο διαχρονικό.
Ο Χρήστος Τσανασίδης, συγγραφέας του βιβλίου : «Και όμως… οι τοίχοι μιλάνε!», Εκδ. Αδελφοί Βλάσση, κατάγεται από τη Σιάτιστα Κοζάνης και σπούδασε στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Μιλάει πέντε ξένες γλώσσες και εδώ και τρία χρόνια ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Η ταξιδιωτική του μέχρι τώρα εμπειρία σ’ όλη την Ευρώπη και την Ασία καθώς και η παραμονή του σε χώρα της Δυτικής Ευρώπης τον έφεραν κοντά στη μελέτη της ιστορίας, του πολιτισμού, του τρόπου ζωής διαφορετικών κοινωνιών: αγροτικών, προαστικών και απόλυτα αστικών.
Έτσι, έρχεται με τη βοήθεια της Λαογραφίας, της Ιστορίας της Τέχνης, της Κοινωνιολογίας, των ανθρωπιστικών και πολιτικών επιστημών να μας ταξιδέψει στην ιστορία και το χρόνο για να καταλήξει στην ανάλυση της ιδιαίτερης οργάνωσης, λειτουργίας και δυναμικής της ελληνικής κοινωνίας, όπως αυτό όμως προκύπτει από τη διακοσμητική Λαϊκή Ζωγραφική του 19ου αιώνα σε αρχοντικό της γενέτειράς του. Μας ωθεί έτσι, με μυθιστορηματικό λόγο, να αφουγκραστούμε, να αναλύσουμε, να συγκρίνουμε, να κρίνουμε και να αξιολογήσουμε τη διαχρονικότητα της ιδεολογικής κρίσης στην Ελλάδα των δύο τελευταίων αιώνων.