Καθρεφτίσματα

Πολύτιμοι βοηθοί μας σε αυτό το ταξίδι είναι: ο «Ιούλιος Καίσαρας» του Σαίξπηρ, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Μενέλαος Λουντέμης, η Διδώ Σωτηρίου, ο Ιωσήφ Στάλιν, ο Αδόλφος Χίτλερ, ο Τόμας Μπέρνχαρντ, ο Λέων Τρότσκι, η Χάνα Άρεντ, ο Ζοζέ Σαραμάγκου, και άλλοι!
«Είναι λοιπόν απαραίτητο να ξέρουμε, γιατί αυτό που συνέβη μπορεί να ξανασυμβεί. Οι συνειδήσεις μας μπορεί να δελεασθούν και να εξαπατηθούν και οι δικές μας. […] Πρέπει, λοιπόν, να δυσπιστούμε απέναντι σε αυτούς που προσπαθούν να μας πείσουν με μέσα διαφορετικά από τη Λογική, δηλαδή στους χαρισματικούς ηγέτες. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί πριν εμπιστευτούμε σε άλλους την κρίση και τη βούλησή μας. […] Είναι καλύτερα να απαρνηθούμε τις αλήθειες των προφητών, ακόμα και αν μας ενθουσιάζουν με την απλότητα και τη λάμψη τους, ακόμα κι αν μας φαίνονται βολικές γιατί δεν έχουν κανένα κόστος. Είναι καλύτερα να ικανοποιούμαστε με τις πιο μετριόφρονες και λιγότερο ενθουσιαστικές αλήθειες, αυτές που κατακτούμε με κόπο, σιγά-σιγά, χωρίς παρεκκλίσεις, με τη μελέτη, το διάλογο και τη σκέψη και τις οποίες μπορούμε να επαληθεύσουμε και να εξηγήσουμε». Πρίμο Λέβι