Οδοιπορικό στην Ελλάδα 1668-1671

Στις 25 του μηνός Τζεμαζιέλεβελ το έτος 1078 (1668) στο ακρωτήρι του Χάνδακα προσχώρησα στο Οθωμανικό στρατό, στον οποίο ήδη ανήκα, και στις υπηρεσίες του αγά των γενίτσαρων, Ιμπραχήμ Πασά, ο οποίος μαζί με τον Κούλ Κετχουντά Αμπντί Αγά μου πρόσφεραν ένα κατάλυμα και προμήθειες χωρίς τσιγκουνιά. Έψαλλα την προσευχή, παρακολουθούσα τις συγκρούσεις και άρχισα να καταγράφω μερικά γεγονότα...

Έπειτα από την παρουσίαση του πρώτου τόμου του «Οδοιπορικού» του ιδιαίτερα σημαντικού οθωμανού «ταξιδιώτη του κόσμου» Εβλιά Τσελεμπί, με θέμα την Ελλάδα, ακολουθεί ο δεύτερος τόμος με την περιήγησή του στην Πελοπόννησο κατά το έτος 1668. Ακολουθεί η καταγραφή των τελευταίων χρόνων της πολιορκίας και της κατάληψης του Χάνδακα (1668-1670) μαζί με μια περιγραφή του νησιού της Κρήτης, κι ένα «Χρονικό της Άλωσης» («Fetihname»). Στη συνέχεια, μια σύντομη καταγραφή των κυκλαδίτικων νησιών και μια δεύτερη περιγραφή του Μοριά, καθώς ο Εβλιά Τσελεμπί ακολουθεί τους αξιωματούχους της Υψηλής Πύλης στην εκστρατεία τους για να καταπνίξουν την εξέγερση των Ελλήνων, που με υποκίνηση των Βενετών και άλλων Ευρωπαίων, και με κέντρο τη Μάνη, ξεσπά ενάντια στον οθωμανό κυρίαρχο. Ο περιηγητής μας εγκαταλείπει τον Μοριά με σκοπό να επιστρέψει στην Ισταμπούλ, ωστόσο θα φτάσει εκεί αφού πρώτα περάσει από την Αιτωλοακαρνανία, την Ήπειρο και τις αλβανικές ακτές της Αδριατικής. Το ταξίδι του στις ελληνικές χώρες, που ξεκίνησε στις 26 Δεκεμβρίου 1667 (10 Receb 1078) ολοκληρώθηκε με την επιστροφή του στην Ισταμπούλ στις 28 Δεκεμβρίου 1670 (15 Saban 1081). Όμως δεν είναι η πρώτη φορά που ο Εβλιά Τσελεμπί περιηγείται την Ελλάδα. Έχει βρεθεί στην Κρήτη κατά την οθωμανική κατάκτηση των Χανίων το 1055/1645 (ΙΙ τόμος του «Οδοιπορικού») και θα περάσει από τα Δωδεκάνησα το 1671/1082 καθώς κατευθύνεται για το προσκύνημα στη Μέκκα (ΙΧ τόμος του «Οδοιπορικού»). Ο πλούτος των πληροφοριών που καταγράφει, κάνει το έργο του μια σημαντική πηγή λεπτομερειακών γεωγραφικών, ιστορικών, κοινωνικών, πολιτιστικών, οικονομικών και λαογραφικών στοιχείων. Είναι ο βασικός γεωγραφικός του ηπειρωτικού ελληνικού χώρου κατά τον 17ο αιώνα, όπως και ο συμπατριώτης του Πίρι Ρέις, που κατά το πρώτο τέταρτο του 16ου αιώνα χαρτογραφεί με λεπτομέρεια τον θαλάσσιο ελληνικό χώρο του Αιγαίου.