Ο ευρωπαίος συνταξιούχος

Ο Ευρωπαίος Συνταξιούχος συνιστά το αποτέλεσμα μιας επίπονης περιπλάνησης στα δαιδαλώδη μονοπάτια του σύγχρονου τοπίου της ευρωπαϊκής κοινωνικής ασφάλειας. Αναπτύσσεται ο θεσμικός πλούτος, αλλά και η προβληματική σε σχέση με τα δικαιώματα των ελευθέρως διακινουμένων ευρωπαίων πολιτών. Ειδικότερα, αντικείμενο μελέτης καθίσταται η συνταξιοδοτική προστασία, η οποία συμπυκνώνει όλη τη λειτουργικότητα του Κανονισμού για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας, καθώς αναδράμει σε όλες τις φάσεις της ζωής ενός ατόμου και των μετακινήσεών του κατά τη διάρκεια αυτής.

Κατ’ αρχάς, εξετάζεται ποια συνταξιοδοτικά συστήματα υπάγονται στον συντονιστικό Κανονισμό 883/2004, ο οποίος άρχισε να εφαρμόζεται την 1η Μαΐου του 2010, αντικαθιστώντας τον παλαιό Κανονισμό 1408/1971. Η εξέταση αυτή πραγματοποιείται υπό το πρίσμα των διαφορετικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων των υφιστάμενων συνταξιοδοτικών συστημάτων ανά την Ευρώπη, των μεταρρυθμίσεών τους και των γενικότερων εξελίξεων σε σχέση με την κοινωνική λειτουργία των συστημάτων αυτών. Σε βάθος αναλύονται οι συνταξιοδοτικές παροχές, όπως αποτυπώνονται στον συντονιστικό Κανονισμό, με ιδιαίτερη έμφαση στη διάκρισή τους από τις ειδικές μη ανταποδοτικές παροχές. Στο ίδιο πλαίσιο, αναλύονται τεχνικά και ουσιαστικά ζητήματα, με πρακτικό και θεωρητικό ενδιαφέρον αναφορικά με τη θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος, την εκκαθάριση των συντάξεων και τους κανόνες αντισώρευσης. Μεγάλο ενδιαφέρον, όμως, συγκεντρώνουν και τα συνταξιοδοτικά συστήματα με κεφαλαιοποιητικά χαρακτηριστικά, εν όψει του συντονισμού τους με τα παραδοσιακά διανεμητικά συστήματα.

Για τον λόγο αυτό, επιχειρείται ενδελεχής παρουσίαση των περιπλοκών που δημιουργούνται από την ένταξη των πρώτων στο σύστημα συντονισμού. Σε κάθε περίπτωση, η νομολογία κατέχει τον πρωτεύοντα ρόλο στη διαλεκτική επικοινωνία μεταξύ της ευρωπαϊκής έννομης τάξης και των εθνικών έννομων τάξεων των κρατών μελών. Έτσι, οι αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναδεικνύονται σε σταθερό σημείο αναφοράς για τους σκοπούς της ερμηνείας του συντονιστικού Κανονισμού, χωρίς βέβαια να λείπουν οι απαιτούμενες κριτικές παρατηρήσεις ως προς τις νομολογιακές κατευθύνσεις και τις νέες διατάξεις του Κανονισμού 883/2004.