Χημεία, Άνθρωπος και Περιβάλλον

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο νομπελίστας φυσικός Richard Feynman είχε γράψει, με αφορμή αν θυμάμαι καλά τη δυϊκότητα του φωτός, (το γεγονός δηλαδή ότι το φως άλλες φορές συμπεριφέρεται σαν να είναι σωματίδιο και άλλες φορές σαν να είναι κύμα) ότι η Φυσική εξηγεί το ΤΙ και το ΠΩΣ συμβαίνει ένα φαινόμενο στη φύση και όχι το ΓΙΑΤΙ συμβαίνει. Υπό αυτό το πρίσμα και εφόσον ο αναγνώστης δεν προσπαθεί να κατανοήσει το ΓΙΑΤΙ, οι έννοιες της Φυσικής και της Χημείας είναι απλές. Η απάντηση στο ΓΙΑΤΙ αποτελεί αντικείμενο άλλων επιστημών π.χ. της φιλοσοφίας ή/και ενδεχομένως κάποιας θρησκείας.
Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του βιβλίου γράφηκε στο πλαίσιο διδασκαλίας του μαθήματος “Χημεία, Άνθρωπος και Περιβάλλον” του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Το βιβλίο απευθύνεται σε φοιτητές Παιδαγωγικών Τμημάτων, δασκάλους Δημοτικής Εκπαίδευσης, μαθητές γυμνασίου και λυκείου και σε οποιονδήποτε επιθυμεί να αποκτήσει ή να ανανεώσει τις γνώσεις του πάνω στη Χημεία. Βασικός στόχος του βιβλίου αποτελεί η παρουσίαση διάφορων εννοιών της Χημείας με απλό, κατανοητό και ορισμένες φορές χιουμοριστικό τρόπο. Για την ανάγνωση του βιβλίου δεν απαιτείται κάποιο υπόβαθρο σε γνώσεις Χημείας, Μαθηματικών κτλ. πέρα κάποιων στοιχειωδών γνώσεων επιπέδου δημοτικού.
Το ύφος γραφής είναι εκλαϊκευμένο και οι διάφορες έννοιες παρουσιάζονται, κατά το δυνατό, με απλά παραδείγματα που συναντάμε στη φύση και την καθημερινότητα. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά σε θεμελιώδεις έννοιες των Φυσικών Επιστημών όπως το τι είναι ύλη, ενέργεια, μόριο, άτομο, πώς σχηματίζονται οι δεσμοί μεταξύ ατόμων κτλ., ενώ στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται βασικές έννοιες της Χημείας όπως το pH, εύρεση στοιχειομετρίας, αρχές ονοματολογίας κτλ. Στο τρίτο κεφάλαιο περιγράφονται διάφορα επιτεύγματα της Χημείας μέσω των οποίων ο άνθρωπος βελτίωσε την καθημερινότητά του, όπως τα τρόφιμα, τα καύσιμα και τα απορρυπαντικά. Αναπόφευκτα αυτό μας οδηγεί στη συζήτηση τόσο των θετικών όσο και των αρνητικών επιπτώσεων της Χημείας στο περιβάλλον π.χ. στη διαταραχή των γεωχημικών κύκλων από την ανθρώπινη δραστηριότητα και παρουσιάζονται οι βασικές αρχές της Πράσινης Χημείας (τέταρτο κεφάλαιο). Στο πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζεται το θεωρητικό υπόβαθρο αλλά και οι πειραματικές λεπτομέρειες για τη διενέργεια κάποιων απλών και ακίνδυνων αλλά και εντυπωσιακών πειραμάτων Χημείας τα οποία μπορούν να πραγματοποιηθούν στο σπίτι με μηδενικό ή πολύ χαμηλό κόστος.
Ευχαριστώ τις εκδόσεις ?δυέπεια και προσωπικά τον Γιώργο Τσουρέα για τη συνέπεια, την ταχύτητα και γενικότερα την άψογη συνεργασία. Ευχαριστώ τον Μηχανολόγο Μηχανικό, Νίκο Τσιόπτσια και τη φοιτήτρια του Τμήματος Χημικών Μηχανικών του ΑΠΘ, Έλενα Νικολαΐδου, για την ανάγνωση του κειμένου και την επισήμανση ορθογραφικών λαθών, αναγραμματισμών κτλ., καθώς και για τις πολύ χρήσιμες παρατηρήσεις τους, όπως και τη Μηχανολόγο Μηχανικό και Μηχανικό Γεωτεχνολογίας και Περιβάλλοντος, Αγάπη Βασιλειάδου, για την ανάγνωση μέρους του κειμένου και τη βοήθειά της με πολλές από τις εικόνες του βιβλίου.
Ελπίζω αυτό το βιβλίο να αποδειχθεί χρήσιμο σε όποιον επιθυμεί να έχει μια πρώτη γνωριμία με τον κόσμο της Χημείας.