0
Your Καλαθι
Ο πολιτικός Καβάφης
Περιγραφή
Αν και το βιβλίο τούτο είναι καθαυτό μια συλλογή από δοκίμια και άρθρα, που γράφτηκαν μέσα στα τελευταία δώδεκα χρόνια, ελπίζω ο αναγνώστης να του βρει κάποια ενότητα και να παραβλέψει μερικές επαναλήψεις, αναπόφευκτες εδώ κι εκεί, αφού αποξαρχής θέλησα να δώσω τα κείμενά μου ακριβώς όπως δημοσιεύτηκαν άλλοτε, για ν' αποφύγω διάφορους πειρασμούς. Δυο είναι χοντρά χοντρά τα νήματα που διαπλέκονται από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα του κι εξασφαλίζουν λίγο ή πολύ τη συνοχή του: ο πολιτικός Καβάφης και ο κριτικός Τίμος Μαλάνος.
Πλάι και πέρα από τον "ηδονικό", τον "ιστορικό" ή το "φιλοσοφικό", υπάρχει ο πολιτικός Καβάφης, όχι βέβαια με την έννοια του πολιτευόμενου ή του "στρατευμένου", αλλά μ' εκείνη του ανθρώπου που συνεχίζει την οικογενειακή του παράδοση να ενδιαφέρεται για τα κοινά. Με τη βαθιά του αίσθηση της ιστορίας και της πολιτικής, στοχάστηκε πολύ πάνω στις τύχες του Ελληνισμού και προσπάθησε, με τα ιστορικά του σύμβολα, να σκιαγραφήσει μια πολιτική για την επιβίωση του ελληνικού κόσμου και πρωτ' απ' όλα της ελληνικής λαλιάς.
Σωβινιστής ο Καβάφης δεν υπήρξε ποτέ ήταν όμως από πάντα (όπως το δήλωσε άλλωστε στο συγγραφέα αυτού του βιβλίου), Ελληνικός. Δεν είναι τυχαίο πως ζητά από το 1891 να γυρίσουν τα Ελγίνεια Μάρμαρα στην πατρίδα τους, κι από το 1893 να ενωθεί η Κύπρος με την Ελλάδα. Μήτε διάλεξε για τους μύθους των ποιημάτων του την ελληνιστική κι ελληνορωμαϊκή εποχή, επειδή τάχα σ' αυτές μπορούσε να μιλήσει πιο ελεύθερα για "τον έρωτά του". Αλλά, γιατί, κάτω από το προσωπείο του ιμπεριαλισμού της Ρώμης, υπάρχουν αναλογίες "ευάρμοστες", με τον ιμπεριαλισμό της Μεγάλης Βρετανίας, στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, όλα εκείνα τα χρόνια, από την γέννηση του ποιητή ως το θάνατό του.
Όσο για τον κ. Μαλάνο, αρχή μου είναι να μην απαντώ ποτέ στις καλόπιστες επικρίσεις, μα ούτε και στην κακόπιστη πολεμική, κι αυτό γιατί σέβομαι το λειτούργημα του κριτικού. Πιστεύω πως στον καθορισμό των συνόρων της κριτικής παίζει μεγάλο ρόλο ο υποκειμενικός παράγοντας, στον τόπο μας τουλάχιστο, και πως γενικεύοντας σε κανόνα το δικαίωμα της απόκρισης από εκείνον που κρίνεται, στενεύουμε μόνοι μας την ελευθερία του κριτικού, του επιβάλλουμε ψυχολογικές αναστολές, ένα είδος αυτολογοκρισίας - κι από λογοκρισίες φτάνει πια.
Στην αρχή αυτή τ' ομολογώ πως έκανα μια παράβαση, αλλά κι αυτή περιχαρακωμένη: να μην απαντήσω στα πολλά και διάφορα που μου καταμαρτυρούσε ο επικριτής μου παρά μόνο σε όσα μου δίναν την ευκαιρία να προχωρήσω την έρευνά μου πέρα από το ορόσημο του 1911, όπου σταματούσε, θεωρητικά, στο βιβλίο μου του 1958. Ή για ν' ανασκευάσω παρανοήσεις, λάθη κι ανακρίβειες και να προλάβω ανεπάρκειες ενός "καθιερωμένου" πια καβαφιστή, μόνο αν απειλούσαν να ξεστρατίσουν επικίνδυνα τις καβαφικές μελέτες. Τις συκοφαντίες, τις διαστρεβλώσεις, τους προσβλητικούς χαρακτηρισμούς κι όσα επιχειρήματά του ακυρώνονται από μια προσεχτική ανάγνωση των γραφτών μου ή κάποτε και των δικών του, τ' άφησα, όσο μπορούσα, να τα πάρει το ποτάμι, για δυο κυρίως λόγους: για χάρη της φιλίας που μου είχε δείξει άλλοτε ο κ. Μαλάνος και γιατί δε μας χρωστούν τίποτε οι άνθρωποι να τους ζαλίζουμε με τους αλεξανδρινισμούς μας, όταν τόσες άλλες έγνοιες τούς στεγνώνουν σήμερα την ψυχή.
Ο καιρός, το παρήγορο ανέβασμα στη στάθμη των καβαφικών μελετών και οι νέες γενιές με το πνεύμα του προβληματισμού και της αμφισβήτησης που τις χαρακτηρίζει, ξεκαθαρίζουν ολοένα τα πράγματα και κρίνουν τον καθένα κατά τα έργα του.
(Σ.Τ., Αθήνα 5 Νοεμβρίου 1971 - ο πρόλογος του βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Α΄. PAX ROMANA ΗΓΟΥΝ PAX BRITANNICA
Ο «ΙΣΤΟΡΙΣΜΟΣ» ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ ΚΑΙ Ο «ΑΝΙΔΕΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΥΣ»
ΠΟΤΕ ΓΡΑΦΤΗΚΕ ΤΟ «ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ»
ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΒΑΦΙΚΟ «Η ΣΑΤΡΑΠΕΙΑ»
Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΓΥΠΤΟΣ
Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Ο ΣΩΤΗΡΗΣ ΛΙΑΤΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΒΑΦΙΚΟ «ΑΣ ΦΡΟΝΤΙΖΑΝ» Η ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΑΣΙΕΣ "ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ"
ΤΑ ΕΛΓΙΝΕΙΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ
Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Η ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (α΄)
Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Η ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (β΄)
ΔΩΣΕΤΕ ΠΙΣΩ ΤΑ ΕΛΓΙΝΕΙΑ ΜΑΡΜΑΡΑ
ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟΝ ΖΗΤΗΜΑ
Β΄. ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΕΝΟΣ ΚΡΙΤΙΚΟΥ
ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΕΝΟΣ ΚΡΙΤΙΚΟΥ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ
ΚΑΒΑΦΗ «ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΕΣ» ΚΑΙ «ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΙ» ΤΟΥΣ
ΚΑΒΑΦΗ «ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΕΣ» ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΑ ΣΟΦΙΣΜΑΤΑ
Γ΄. Η ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΤΟΥ «ΕΤΟΥΣ ΚΑΒΑΦΗ»
Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γ. Π. ΣΑΒΒΙΔΗ
Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗ ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΠΕΖΑ, ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΜΙΧΑΛΗ ΠΕΡΙΔΗ
Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΣΧΟΛΙΑΖΕΙ ΡΑΣΚΙΝ
Δ΄. ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΑ
Ε΄. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΕΖΑ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ
ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ
Πλάι και πέρα από τον "ηδονικό", τον "ιστορικό" ή το "φιλοσοφικό", υπάρχει ο πολιτικός Καβάφης, όχι βέβαια με την έννοια του πολιτευόμενου ή του "στρατευμένου", αλλά μ' εκείνη του ανθρώπου που συνεχίζει την οικογενειακή του παράδοση να ενδιαφέρεται για τα κοινά. Με τη βαθιά του αίσθηση της ιστορίας και της πολιτικής, στοχάστηκε πολύ πάνω στις τύχες του Ελληνισμού και προσπάθησε, με τα ιστορικά του σύμβολα, να σκιαγραφήσει μια πολιτική για την επιβίωση του ελληνικού κόσμου και πρωτ' απ' όλα της ελληνικής λαλιάς.
Σωβινιστής ο Καβάφης δεν υπήρξε ποτέ ήταν όμως από πάντα (όπως το δήλωσε άλλωστε στο συγγραφέα αυτού του βιβλίου), Ελληνικός. Δεν είναι τυχαίο πως ζητά από το 1891 να γυρίσουν τα Ελγίνεια Μάρμαρα στην πατρίδα τους, κι από το 1893 να ενωθεί η Κύπρος με την Ελλάδα. Μήτε διάλεξε για τους μύθους των ποιημάτων του την ελληνιστική κι ελληνορωμαϊκή εποχή, επειδή τάχα σ' αυτές μπορούσε να μιλήσει πιο ελεύθερα για "τον έρωτά του". Αλλά, γιατί, κάτω από το προσωπείο του ιμπεριαλισμού της Ρώμης, υπάρχουν αναλογίες "ευάρμοστες", με τον ιμπεριαλισμό της Μεγάλης Βρετανίας, στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, όλα εκείνα τα χρόνια, από την γέννηση του ποιητή ως το θάνατό του.
Όσο για τον κ. Μαλάνο, αρχή μου είναι να μην απαντώ ποτέ στις καλόπιστες επικρίσεις, μα ούτε και στην κακόπιστη πολεμική, κι αυτό γιατί σέβομαι το λειτούργημα του κριτικού. Πιστεύω πως στον καθορισμό των συνόρων της κριτικής παίζει μεγάλο ρόλο ο υποκειμενικός παράγοντας, στον τόπο μας τουλάχιστο, και πως γενικεύοντας σε κανόνα το δικαίωμα της απόκρισης από εκείνον που κρίνεται, στενεύουμε μόνοι μας την ελευθερία του κριτικού, του επιβάλλουμε ψυχολογικές αναστολές, ένα είδος αυτολογοκρισίας - κι από λογοκρισίες φτάνει πια.
Στην αρχή αυτή τ' ομολογώ πως έκανα μια παράβαση, αλλά κι αυτή περιχαρακωμένη: να μην απαντήσω στα πολλά και διάφορα που μου καταμαρτυρούσε ο επικριτής μου παρά μόνο σε όσα μου δίναν την ευκαιρία να προχωρήσω την έρευνά μου πέρα από το ορόσημο του 1911, όπου σταματούσε, θεωρητικά, στο βιβλίο μου του 1958. Ή για ν' ανασκευάσω παρανοήσεις, λάθη κι ανακρίβειες και να προλάβω ανεπάρκειες ενός "καθιερωμένου" πια καβαφιστή, μόνο αν απειλούσαν να ξεστρατίσουν επικίνδυνα τις καβαφικές μελέτες. Τις συκοφαντίες, τις διαστρεβλώσεις, τους προσβλητικούς χαρακτηρισμούς κι όσα επιχειρήματά του ακυρώνονται από μια προσεχτική ανάγνωση των γραφτών μου ή κάποτε και των δικών του, τ' άφησα, όσο μπορούσα, να τα πάρει το ποτάμι, για δυο κυρίως λόγους: για χάρη της φιλίας που μου είχε δείξει άλλοτε ο κ. Μαλάνος και γιατί δε μας χρωστούν τίποτε οι άνθρωποι να τους ζαλίζουμε με τους αλεξανδρινισμούς μας, όταν τόσες άλλες έγνοιες τούς στεγνώνουν σήμερα την ψυχή.
Ο καιρός, το παρήγορο ανέβασμα στη στάθμη των καβαφικών μελετών και οι νέες γενιές με το πνεύμα του προβληματισμού και της αμφισβήτησης που τις χαρακτηρίζει, ξεκαθαρίζουν ολοένα τα πράγματα και κρίνουν τον καθένα κατά τα έργα του.
(Σ.Τ., Αθήνα 5 Νοεμβρίου 1971 - ο πρόλογος του βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Α΄. PAX ROMANA ΗΓΟΥΝ PAX BRITANNICA
Ο «ΙΣΤΟΡΙΣΜΟΣ» ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ ΚΑΙ Ο «ΑΝΙΔΕΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΥΣ»
ΠΟΤΕ ΓΡΑΦΤΗΚΕ ΤΟ «ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ»
ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΒΑΦΙΚΟ «Η ΣΑΤΡΑΠΕΙΑ»
Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΓΥΠΤΟΣ
Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Ο ΣΩΤΗΡΗΣ ΛΙΑΤΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΒΑΦΙΚΟ «ΑΣ ΦΡΟΝΤΙΖΑΝ» Η ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΑΣΙΕΣ "ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ"
ΤΑ ΕΛΓΙΝΕΙΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ
Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Η ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (α΄)
Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Η ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (β΄)
ΔΩΣΕΤΕ ΠΙΣΩ ΤΑ ΕΛΓΙΝΕΙΑ ΜΑΡΜΑΡΑ
ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟΝ ΖΗΤΗΜΑ
Β΄. ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΕΝΟΣ ΚΡΙΤΙΚΟΥ
ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΕΝΟΣ ΚΡΙΤΙΚΟΥ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ
ΚΑΒΑΦΗ «ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΕΣ» ΚΑΙ «ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΙ» ΤΟΥΣ
ΚΑΒΑΦΗ «ΑΝΑΚΡΙΒΕΙΕΣ» ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΑ ΣΟΦΙΣΜΑΤΑ
Γ΄. Η ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΤΟΥ «ΕΤΟΥΣ ΚΑΒΑΦΗ»
Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γ. Π. ΣΑΒΒΙΔΗ
Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗ ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΠΕΖΑ, ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΜΙΧΑΛΗ ΠΕΡΙΔΗ
Ο ΚΑΒΑΦΗΣ ΣΧΟΛΙΑΖΕΙ ΡΑΣΚΙΝ
Δ΄. ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΑ
Ε΄. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΕΖΑ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ
ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
