Η νομοθεσία του Ελευθέριου Βενιζέλου κατά την περίοδο 1911-1920

Η παρούσα μελέτη αποτελεί σε επεξεργασμένη μορφή τη συμμετοχή του συγγραφέα της στο διαγωνισμό "Μνήμη Ελευθερίου Βενιζέλου" του έτους 1996 που προκήρυξε η Βουλή των Ελλήνων για την προαγωγή των κοινοβουλευτικών θεσμών. Τιμήθηκε με Έπαινο ύστερα από την από 14 Μαρτίου πρόταση της κριτικής επιτροπής απονομής Βραβείων.
Η μελέτη διερευνά κατά τρόπο συστηματικό το νομοθετικό έργο του Βενιζέλου κατά την περίοδο 1911 - 1920 επιλέγοντας ως μέθοδο ανάλυσης, όχι την αυστηρή δογματική κατάταξή του σε αντίστοιχους τομείς δικαίου, αλλά την κατηγοριοποίηση και την ενσωμάτωσή του στο ευρύτερο μεταρρυθμιστικό πεδίο της κρίσιμης περιόδου. Αυτή η μέθοδος καταμαρτυρά μια καταστατική επιλογή ουσίας: ο σταθερός συσχετισμός και η αμοιβαία σύνδεση της βενιζελικής νομοθεσίας με τα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα των ετών 1911 - 1920 δηλώνει τη βούληση του γράφοντος για την κοινωνιολογική διαύγαση των μεταρρυθμίσεων στο χώρο του δικαίου.
Από κοινωνικοπολιτική άποψη το νομοθετικό έργο του Βενιζέλου αποτύπωσε ίσως την πρώτη, ολοκληρωμένη προσπάθεια του σύγχρονου νεοελληνικού κράτους για τον εξορθολογισμό και τον εκσυγχρονισμό των δομών του και κατ' επέκταση της ίδιας της κοινωνίας.
Η συνδρομή του υπήρξε καταλυτική στο θεσμικό πεδίο: η κρατική παρέμβαση επί του αγροτικού και του εργατικού ζητήματος οργανώνει νέες αλλά και παραδοσιακές πληθυσμιακές ομάδες και περιέχει λύσεις στα πιεστικά αιτήματα περί της κοινωνικής ενσωμάτωσής τους. Επίσης, η εκπαιδευτική νομοθεσία συνιστά την αιχμή της εκσυγχρονιστικής προσπάθειας του βενιζελισμού, καθώς και τη συστράτευση σημαντικής μερίδας των διανοούμενων της εποχής στο πλευρό του Εθνάρχη. Συμπερασματικά, η νομοθεσία των ετών 1911 - 1920 φανερώνει τη στέρεη και μακρόπνοη επιστημονική γνώση των εμπνευστών της για τον φιλελεύθερο μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας προς την κατεύθυνση της νεωτερικής ολοκλήρωσής της.