Ο κόσμος ως αποκάλυψη- Η μυστική διδασκαλία του Ισλάμ

Στο Ισλάμ ο κόσμος θεωρείται ως σκόπιμη αποκάλυψη του Θεού, ως ένδυμα σκοπίμως φορεμένο, σαν αποτέλεσμα κάποιων ενσυνείδητων θεϊκών προσαρμογών. Δηλαδή ο απρόσιτος Θεός, ο "κεκρυμμένος θησαυρός", ο Άναρχος και Απεριόριστος, προσαρμόζεται συγκαταβατικούς στους όρους και τις συνθήκες του πεπερασμένου, λαμβάνοντας μορφές και τρόπους προσιτούς στις ανθρώπινες διανοητικές ικανότητες, προσιτούς στις συνθήκες του πεπερασμένου. Μια τέτοια αντίληψη αξιοσημείωτης λεπτότητος και ευστροφίας περί της σχέσεως μεταξύ Θεού και κόσμου προσιδιάζει τουλάχιστον στο κλίμα του Ισλάμ, ακριβώς επειδή η σκέψη του είναι βαθιά πεπεισμένη για την γενικευμένη παρουσία του θαύματος. Έτσι ο Θεός, σαν αυτουργός των θαυμάτων, πραγματοποιεί τελικά και το μεγαλύτερο θαύμα, δηλαδή γίνεται Αυτός ο ίδιος προσιτός, στις συνθήκες του πεπερασμένου, ενώ η Ύπαρξη του παραμένει φύσει απρόσιτος.
Ο κόσμος εμφανίζεται ως ένας "χιτώνας" του Θεού, όχι σαν ένα απλό απατηλό και άσκοπο, ένα ανόητο παιχνίδι, αλλά ως ένα "ένδυμα", ως μια πλήρης νοήματος σκόπιμη πράξη. Ο Θεός επιθυμεί να γίνει ορατός, προσιτός, σε αυτή την οδό των τελικών πράξεων, αλλά όπως οι ίδιες οι τελικές πράξεις ανήκουν σε έναν κόσμο, θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι ο Θεός δημιουργεί τον κόσμο, μόνο και μόνο, επειδή θέλει να εμφανισθεί, να αποκαλυφθεί, ακριβώς μέσω των γεγονότων τα οποία Αυτός δημιουργεί. Υπάρχει εδώ μια αρχική πρόθεση του Θεού, να φανερωθεί σε τελικές γήινες συνθήκες. Αυτή η καθολική, η συμπαντική αποκάλυψη του Θεού περιγράφει έναν σκοπό της Θεότητος, από τον οποίον συνεπάγεται ότι ο κόσμος, μολονότι είναι μόνο ένα ένδυμα, ωστόσο λαμβάνει στην ισλαμική φιλοσοφία τον χαρακτήρα, μιας καθιερώσεως. Ο κόσμος δεν είναι στερείται νοήματος, σαν μια αυταπάτη ή σαν μια υποβιβασμένη ύπαρξη, όπως είναι στον Βραχμανισμό και στον Νεοπλατωνισμό, αλλά είναι πλήρης έκφραση, βεβαιωτική μιας κάποιας θεϊκής προθέσεως. Το Ισλάμ κλίνει περισσότερο στο να χαρεί και να απολαύσει τον κόσμο και δεν καλλιεργεί την ασκητική περιφρόνηση της ζωής.
Ακόμα και τα μοναχικά τάγματα που εμφανίστηκαν στο Ισλάμ δεν απαίτησαν φυγή από τον κόσμο και διάλυση της οικογένειας. Τόσο οι Σούφι όσο και οι Δερβίσηδες, που μέσα από τον χορό, τις συνεχείς περιστροφές και τις φωνές έφταναν στην μυστικιστική έκσταση, ζούσαν μέσα στον κόσμο. Ακολουθούσαν μόνο κάποιους ιδιαίτερους κανόνες που τους επέβαλλαν πενία, υπακοή και αγνότητα.