Η μαγεία του θεάτρου (δεύτερος τόμος)

Ο Σοφοκλής διαφέρει απ' τον Αισχύλο ως προς τον τρόπο θεώρησης της ανθρώπινης μοίρας και του ρόλου που παίζει το θείο στη ζωή του ανθρώπου.
Ενώ στον Αισχύλο το τραγικό πραγματώνεται με την απέλπιδα πάλη του ανθρώπου εναντίον της παντοδύναμης Μοίρας, στο Σοφοκλή η Μοίρα κατευθύνει ως ένα σημείο τον άνθρωπο, αλλά δε δεσμεύει απόλυτα την εσωτερική του ελευθερία και δεν τον απαλλάσσει από την ευθύνη της επιλογής. Ενώ ο Αισχύλος παρίστανε τα πράγματα ανώτερα και υπερφυσικότερα απ' τα πραγματικά, και αντίθετα προς τον Ευριπίδη, που παρίστανε αυτά τέτοια που είναι στην πραγματικότητα, ο Σοφοκλής τα παρίστανε τέτοια που πρέπει να είναι, ακολουθώντας το μέτρο που είναι αρετή του ελληνικού πνεύματος. Ο Σοφοκλής δεν πλάθει τους ήρωες του υπερφυσικού, που έχουν τιτανικές διαστάσεις, όπως ο Αισχύλος ούτε καθημερινούς ανθρώπους, όπως ο Ευριπίδης αλλά ιδανικούς, όπως πρέπει να είναι.
Ο Σοφοκλής, χωρίς να προβληματίζεται λιγότερο θρησκευτικά απ' τον Αισχύλο, συγκεντρώνει την προσοχή του στον άνθρωπο ως υπεύθυνο άτομο, όχι μόνο ως εκπρόσωπο ενός κοινωνικού συνόλου.
Ο Σοφοκλής τρέφει βαθύ σεβασμό στις μυθικές και θρησκευτικές παραδόσεις της πόλης. Δεν τον προβλημάτισαν όμως, όπως τον Ευριπίδη, οι αντιφάσεις ανάμεσα στη μυθική παράδοση και τις ηθικές αντιλήψεις της εποχής του, ούτε τον διέκρινε ο μεταφυσικός προβληματισμός του Αισχύλου. Η παρουσία των θεών είναι πάντοτε αισθητή στο έργο του· αντιπροσωπεύουν το φως, την ηρεμία αλλά και τη δύναμη· ο άνθρωπος είναι ασταθής και εφήμερος, γι' αυτό και οι θεϊκοί νόμοι, συγκρινόμενοι με τους ανθρώπινους, υπερισχύουν σε όλα.
Στις τραγωδίες του Αισχύλου κυριαρχούν η υπερβολή, το πομπώδες, το ύψος, το δέος.
Στις τραγωδίες του Σοφοκλή επικρατούν το μέτρο, η συμμετρία, η αρμονία, η κομψότητα.
Η γλώσσα του Σοφοκλή, που εκφράζει την ακμή της αττικής κλασικής εποχής, διακρίνεται για την κομψότητα και τη λεπτότητα. Χρησιμοποιώντας λέξεις λογιότερες, και όχι καθημερινές και μεγαλοπρεπείς, διατηρεί το υψηλό επίπεδο του λόγου του Αισχύλου, ενώ διαγράφει με λίγους στίχους τις έξοχες εικόνες. Μεταχειρίζεται ακόμα, αριστοτεχνικά την τραγική ειρωνεία, την περιπέτεια και την αναγνώριση, παρουσιάζοντας με άριστο τρόπο το ήθος των ηρώων του.
Γι' αυτό και οι αρχαίοι τον αποκαλούσαν μέλιτταν, ενώ ο Αριστοφάνης έλεγε ότι το στόμα του «μέλιτι κεχρισμενον ην».
Ο άνθρωπος του Ευριπίδη είναι τελείως μόνος με τον εαυτό του, αποφασίζει μόνος και μόνος αναλαμβάνει τις ευθύνες των πράξεών του. Ιδού μερικά από τα θέματα που τον προβλημάτισαν: η σύγκρουση του ενστίκτου με τη λογική, το παράλογο γεγονός του πολέμου, η βία, η απανθρωπιά, τα ανθρώπινα πάθη και τα ελατήρια που τα κινούν, η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, το δικαίωμα του ανθρώπου να παλεύει για το δίκιο του. Λαϊκότερος από τους προκατόχους του μια και τα θέματά του αναφέρονταν έμμεσα στα πολιτικά και ηθικά προβλήματα του καιρού, καίριος στις εκφράσεις του, ρεαλιστής στη διαγραφή των χαρακτήρων, δε φρόντιζε πάντα τη μορφή των έργων του, αλλά η τεχνική του συνάρπαζε με τον καταιγισμό της δράσης τις απότομες μεταπτώσεις και το νευρώδη διάλογο.
Θεωρείται πατέρας του σύγχρονου δράματος. Αυτόν μιμήθηκαν οι λατίνοι και ύστερα οι αναγεννησιακοί συγγραφείς. Η πλούσια πινακοθήκη των προσώπων του Ευριπίδη μόνο με του Σαίξπηρ μπορεί να συγκριθεί.
Ο Αριστοφάνης, ο ενδοξότερος κωμικός ποιητής του αρχαίου κόσμου (περίπου 450-386 π.Χ.) γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου για 40 χρονια καλλιεργώντας την πολιτική κωμωδία επηρέασε σημαντικά την πνευματική ζωή της πόλης. Από το πλούσιο έργο του μάς σώθηκαν 11 κωμωδίες, στις οποίες ο Αριστοφάνης φανερώνει μια ανεξάντλητη κωμική φλέβα και μια καταπληκτική φαντασία. Εμπνευσμένος υμνητής της ειρήνης και της απλότητας (που χαρακτήριζε τη ζωή των γεωργών της Αττικής), ανήκε στη μερίδα των μετριοπαθών και στραμμένων στις δοξασμένες μέρες του παρελθόντος της δημοκρατικής Αθήνας· έτσι βρέθηκε αντιμέτωπος με τους κήρυκες των νέων θεωριών (κυρίως τους σοφιστές) και προπάντων με τους πολεμόχαρους δημαγωγούς. [...]

Περιεχόμενα
Δραματική ποίηση
Αρχαία Αττική κωμωδία
Φιλολογική - Ερμηνευτική προσέγγιση
Αισχύλου Πέρσες
Ευριπίδης
Ευριπίδη Μήδεια
Κριτική στη "Μήδεια" του Ευριπίδη
Σενέκα (Βίος - έργα)
Σενέκα Μήδεια
Εισαγωγή στη "Μήδεια" του Σενέκα
Μετάφραση της "Μήδειας" του Σενέκα από το Τάσο Ρούσσο
Σύγκριση της "Μήδειας" του Ευριπίδη
Αρχαία Ελληνική Κωμωδία
Κωμωδία του Αριστοφάνη: Νεφέλες
Πλούτος
Ειρήνη
Βάτραχοι
Όρνιθες
Λυσιστράτη
Στρεψιάδου Παιδεία: Από το Σωκράτη στον... Μάρκο Αυρήλιο (Δροσίδα Σπηλιωτοπούλου)
Λεξικό θεατρικών όρων