Στο νήπιο με στυλό

ΚΡΙΤΙΚΗ




Ήδη από τον τίτλο του εβδόμου στη σειρά βιβλίου του με ποιήματα, ο Τζανετάκης προσδιορίζει το πλαίσιο της θεματικής του. Στο νήπιο της πρώτης αθωότητας επιστρέφει, όχι όμως με τα κραγιόνια και τα κοντύλια του αφελούς παιδαρίου αλλά με το στυλό διαρκείας του ενηλίκου. Αυτή η παλινδρόμηση μπορεί να είναι επώδυνη, όμως η τεχνική του ελάχιστα αφήνει να φανεί κάτι τέτοιο ­ ο ποιητής καλύπτεται πίσω από μια παιχνιδιάρικη διάθεση και με συνεχή λογοπαίγνια παρμένα από την καθημερινή ομιλία ανοιγοκλείνει κατά βούληση την πόρτα της μαγικής αυτής μετάβασης. «Όλο ζητάω ένα μέσα μέρος / όπου δεν διέφερε ο χειμώνας απ' το θέρος. / Γι' αυτό, μαμά, σε ψάχνω ολοένα / εσύ ο τόπος μου, τα άλλα είναι ξένα» λέει στο ποίημα με το οποίο μας εισάγει στη συλλογή. Το αρχέτυπο της μητέρας λοιπόν ­ αλλά και του πατέρα κατά δεύτερο λόγο ­ είναι εκείνο που στοιχειώνει αυτή τη μετάβαση, εκείνο «σκηνοθετεί» και οργανώνει το επαρχιακό τοπίο της γενέθλιας Καλαμάτας αλλά και το αστικό της Αθήνας πριν από τέσσερις δεκαετίες, όπου μεγαλώνει ο ποιητής, εκείνο είναι ο αποδέκτης της τρυφερότητας αλλά και κάποτε της οργής του. Ο Τζανετάκης αποφεύγει τον κίνδυνο να μετατραπεί η νοσταλγία για τη χαμένη παιδική ηλικία σε γλυκεράδα. Φωτίζοντάς τες με το χιμαιρικό φως του απατηλού, ανακαλεί εικόνες που εκλύουν μια γνήσια συγκίνηση. Οι βαρετές επισκέψεις στους συγγενείς, τα μπάνια με τους γονείς, οι φαντασμαγορικές σελίδες του Βερν, οι απολαυστικές ποδηλατάδες, τα βουερά γήπεδα της Κυριακής, οι ομηρικοί καβγάδες και το στρίμωγμα για το μουρουνόλαδο, οι σινεμασκόπ ταινίες με τον Σπάρτακο και τον Μασίστα, τα πάρτι, τέλος, και τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα συνθέτουν το μωσαϊκό της μυθικής αυτής ηλικίας· και οδηγούν στην εφηβεία (στην οποία είναι αφιερωμένη η δεύτερη ενότητα του βιβλίου με τίτλο Εν στήσει) και στη σκληρή ενηλικίωση. «Μεγάλωσα, σκλήρυνα κι εγώ, έγινα του καπνού παιχνίδι» λέει στο κομμάτι που τιτλοφορεί Virginia ­ στο τέλος κάθε ποιήματος υπάρχει σχεδόν πάντοτε μια τέτοια πικρή υπενθύμιση του αμετάκλητα συντελεσμένου ή μια καλά κρυμμένη ειρωνεία που ολοκληρώνει δραματουργικά το ποίημα. Κάτω από το ανθεκτικό τσόφλι των λέξεων, στον πυρήνα των πεζόμορφων αυτών ποιημάτων δεν παραμονεύει ένα σκέλεθρο (των παιδικών χρόνων ή της εφηβείας), αλλά σφύζει όλο ζωή ένα σώμα αισθησιακό και πάλλεται από τους χυμούς που το κατακλύζουν.

Δημήτρης Χουλιαράκης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 14-03-1999