Οι μεταμορφώσεις του εθνισμού και το ιδεολόγημα της ελληνικότητας στο μεσοπόλεμο

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ



Προλεγόμενα Ελληνικότητα και νεοτερικότητα Ο νομιναλισμός της ελληνικότητας και ο δυϊσμός της εθνικής ταυτότητας Ο πνευματικός εθνισμός και η ουτοπία του νέου ουμανισμού Η αισθητική της ιθαγένειας και το πρόβλημα της ηθογραφίας Η κρίση της ελληνικής ταυτότητας στη λογοτεχνία Η απειλή του υπερρεαλισμού και το ίνδαλμα της ελληνικότητας Το εθνικό κράτος και η συντηρητική στροφή Παρεπόμενα και επιλεγόμενα




Οι αναζητήσεις γύρω από την ελληνικότητα στο μεσοπόλεμο και μετέπειτα είναι σε τελική ανάλυση μια εκδήλωση της γενικότερης σύγκρουσης ανάμεσα στο φιλελευθερισμό και το συντηρητικό αυταρχισμό. Οι φιλελεύθεροι διανοούμενοι αποφεύγουν να δώσουν συνταγές ελληνικότητας καθορίζοντάς τη σαν κάτι το απροσδιόριστο, ένα είδος ύφους μοναδικού και αμίμητου. Οι συντηρητικοί, από την άλλη μεριά, αντιμετωπίζουν την εθνικότητα στην τέχνη βιολογικά και αυστηρά επιβάλλοντας το αξίωμα του εδαφικού αισθητισμού. Η αντίθεση εδώ δεν είναι μόνο διαφορά αντιλήψεων αλλά και διαφορά παιδείας. Όσοι ορίζουν τον νεοελληνισμό δυναμικά σαν κάτι το διαρκώς εξελισσόμενο και μεταβαλλόμενο (Θεοτοκάς, Σεφέρης) έχουν αγγλοσαξονική παιδεία, όσοι όμως βλέπουν τον νεοελληνισμό στατικά ή φυλετικά απηχούν τη γερμανική τους παιδεία ή νοοοτροπία (Τσάτσος, Μεταξάς). Από το 1936 οι συντηρητικοί φαίνεται να ποδηγετούν τους φιλελεύθερους διανοούμενους και να δίνουν το δικό τους τόνο στις συζητήσεις έχοντας πίσω τους όλο τον κρατικό μηχανισμό και το εκπαιδευτικό σύστημα. Οι φιλελεύθεροι απλώς αναγκάζονται είτε υπακούοντας είτε αντιδρώντας να μιλήσουν και αυτοί για ελληνικότητα, να τονίσουν τη λαϊκή παράδοση και να στραφούν λογοτεχνικά προς το ιστορικό παρελθόν. Η ίδια περίπου κατάσταση συνεχίζεται και μετά τον πόλεμο με τον αυταρχικό συντηρητικό ρυθμιστή των συζητήσεων γύρω από την παράδοση και την εθνικότητα της τέχνης και το φιλελευθερισμό να προσπαθεί να αντιταχθεί στη φανατική και στενοκέφαλη επιστροφή στις ρίζες.