The Mafia manager

Η Μαφία, από τα πιο παλιά και καλύτερα οργανωμένα διεθνή κυκλώματα, αποκαλύπτει τα μυστικά της και παρέχει εξαιρετικά χρήσιμες συμβουλές, διαμάντια σοφίας απαραίτητα σε όσους ασχολούνται με πάσης φύσεως επιχειρήσεις.[...]





ΚΡΙΤΙΚΗ



Τα τελευταία χρόνια τα ράφια των βιβλιοπωλείων στενάζουν κάτω από το βάρος βιβλίων που μας εξηγούν και μας καθοδηγούν πώς να κάνουμε ή να μην κάνουμε το καθετί. Πώς να μην καταθλιβόμαστε, πώς να λέμε όχι και πώς να διαπραγματευόμαστε, πώς να γίνουμε καλύτεροι γονείς, σύζυγοι, εραστές και μάνατζερ. Παραφράζοντας τον Τζορτζ Μπερναρντ Σο θα λέγαμε ότι για κάθε δύσκολο πρόβλημα υπάρχει ένα βιβλίο που περιέχει μια λύση που είναι απλή και ξεκάθαρη και πιθανά λανθασμένη. Βιβλία που πραγματεύονται γενικά ζητήματα, για παράδειγμα τη φιλοσοφία ή την ηθική, έχουν πρόσκαιρα εκτοπιστεί από βιβλία που συνταγογραφούν το ειδικευμένο, το εργαλειακό, τα οποία δηλαδή απλώς περιγράφουν μια τεχνική και τον τρόπο εφαρμογής της.

Ο εν λόγω πληθωρισμός μοιραία επηρεάζει και τους συγγραφείς -ή μήπως θα έπρεπε να τους αποκαλούμε παραγωγούς;- των βιβλίων αυτής της κατηγορίας. Τους ωθεί σε ολοένα και πιο ευρηματικούς και εφετζίδικους τίτλους και στη χρήση συνταγών που αναμειγνύουν ολίγη από θρησκεία, φιλοσοφία -κατά προτίμηση ανατολική- καθώς και διάφορα άλλα συστατικά. Ένα πρόσφατο τέτοιο συστατικό είναι και η Μαφία. Το βιβλίο The Mafia Manager υπογράφεται από το αινιγματικό μονογραμματικό ψευδώνυμο V: ας πούμε V όπως Victory (Νίκη) ή όπως Violence (Βία). Ο V αρνείται να μας αποκαλύψει το πραγματικό του όνομα επειδή, όπως μας εκμυστηρεύεται, ανήκει στη Μαφία - μια ισόβια σχέση σιωπής. Ουδείς βέβαια γνωρίζει αν αυτό ισχύει, όπως επίσης ουδείς γνωρίζει αν ο συγγραφέας όντως ανήκει σε μια οικογένεια μαφιόζων που ονομάζεται Μακιαβέλι. Η αναφορά όμως χρησιμοποιείται κατάλληλα για να παραπέμψει εμμέσως στον πασίγνωστο πολιτικό φιλόσοφο της ρεαλπολιτίκ.

Όπου όμως και αν παραπέμπουν το ψευδώνυμο και το γενεαλογικό δέντρο του συγγραφέα, οι συμβουλές του αποτελούν αποστάγματα «σοφίας» και ολίγου αίματος από τη θητεία του στη Μαφία, μια υποδειγματικά διοικούμενη πολυεθνική επιχείρηση κατά την άποψή του. Αλλά ποια είναι η τυχόν καλύτερη οπτική γωνία που κάνει αυτό το βιβλίο διαφορετικό; Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που μας βοηθούν να εφαρμόσουμε το βασικό αξίωμα του μάνατζμεντ, δηλαδή ότι «είναι προτιμότερο να κάνεις το σωστό πράγμα, παρά να κάνεις τα πράγματα σωστά»;

Το περιεχόμενο του βιβλίου λοιπόν αποτελείται από επιχειρηματικές συμβουλές οι οποίες, είτε εφαρμόζονται πραγματικά στην Κόζα Νόστρα είτε όχι, ενδεχομένως θα έβρισκαν εφαρμογή και σε λιγότερο αιμοσταγείς επιχειρήσεις. Έτσι ο V μας δίνει πολλές συμβουλές, από το πώς να γράψουμε το βιογραφικό μας ως το πώς να φερόμαστε στις γυναίκες υφισταμένους μας, και όλα τα άλλα που βρίσκονται ενδιαμέσως. Η Μαφία σε αυτό το μοντέλο είναι μια επιχείρηση σαν όλες τις άλλες, μόνο λίγο πιο βίαιη. Μας προσφέρει ρεαλισμό, απουσία συναισθηματισμών, αποτέλεσμα. Ο V δεν μας προτείνει βέβαια να κόψουμε το κεφάλι ενός αλόγου και να το ρίξουμε προς παραδειγματισμό στα σεντόνια ενός ατίθασου συνεργάτη μας, αλλά δεν το κάνει μόνο και μόνο επειδή οι αλογοκεφαλές είναι δυσεύρετες. Περιέχει, όμως, όπως όλοι οι οδηγοί τού «πώς να», αντιφατικές οδηγίες που του προσδίδουν μια επίφαση γενικής εφαρμοσιμότητας, προβλεψιμότητας και ισχύος, όπως δηλαδή συμβαίνει και με τις καφετζούδες και τις χαρτορίχτρες. Αλλά αυτός ο κόσμος ποτέ δεν στέρεψε από συμβουλές, ιδίως για τις επιχειρήσεις. Εκεί όμως που πάντα οι αμνοί ξεχώριζαν από τα ερίφια ήταν η ικανότητά τους να εφαρμόζουν την πλέον κατάλληλη συμβουλή για κάθε περίσταση.

Και μια και ο Νικολό Μακιαβέλι χρησιμοποιείται ως μαρκετινίστικο όχημα, ας ειπωθούν τουλάχιστον δύο οφειλόμενα λόγια για αυτόν και το πνεύμα του. Εκείνον κανένας δεν μπορεί να τον κατηγορήσει ότι ανέπτυξε τις θεωρίες του για την εξουσία στρογγυλοκαθισμένος σε μια έδρα μάνατζμεντ στο Χάρβαρντ. Στρατιώτης ο ίδιος, σύμβουλος των αξιωματούχων της φλωρεντινής πολιτείας, διπλωμάτης επί 14 χρόνια, έγραψε γύρω στα 1505 τον Ηγεμόνα, ένα κλασικό βιβλίο για τον ρεαλισμό και την ωμότητα της εξουσίας. Βασική του υπόθεση είναι ότι για την επίτευξη ενός πολιτικού στόχου η άσκηση βίας (όχι όμως τρομοκρατίας, σπεύδουμε να διευκρινίσουμε) είναι πολλές φορές απαραίτητη, η δε απουσία αποφασιστικής στάσης συχνά φέρνει χειρότερα αποτελέσματα από την επίδειξη πυγμής. Κάπως άδικα βέβαια ο Μακιαβέλι θεωρήθηκε συνώνυμος της σκοτεινής μηχανορραφίας, ακόμη και του σατανικού πνεύματος - κυρίως επειδή συνδέοντας τον σκοπό με τα μέσα και βλέποντας την παρακμή των Μεδίκων επιθυμούσε τρόπους διακυβέρνησης που θα διαρκούσαν.

Αυτού του είδους οι επιδιώξεις δεν απασχολούν τον V. Οι συμβουλές του συχνά είναι γενικόλογες και ασαφείς. Έτσι μαθαίνουμε ότι «το καθετί μπορείς να το δεις από δύο πλευρές», όπως και ότι «η λάθος επιλογή φαίνεται πάντα η πιο σωστή». Πιο συγκεκριμένα, ο V μάς παροτρύνει «να μη βιαζόμαστε προκειμένου να τελειώσουμε γρήγορα» και ότι «το μέλλον αγοράζεται με το παρόν» ή, στον αντίποδα της συναισθηματικής νοημοσύνης στην εργασία, να ξέρουμε ότι «οι συμφωνίες είναι για να σπάνε». Ψήγματα σοφίας, όντως, μόνο που υπάρχουν από τα βάθη των αιώνων, και δη των ελληνικών.

Θα ήταν άδικο να μην παραδεχθούμε ότι το βιβλίο με το κόκκινο γαρίφαλο στο εξώφυλλο -το οποίο στην Ελλάδα τουλάχιστον προκαλεί διαφορετικούς συνειρμούς- διαβάζεται ευχάριστα. Διαθέτει χιούμορ και μερικές στιγμές ξαφνιάζει. Και ίσως ακόμη, ανάμεσα στα αναμασήματα της αρχαίας σοφίας, να ξεχωρίζει και κάτι πρωτότυπο: «Κάπου κάπου να υπομένεις τους ηλίθιους, μπορεί να μάθεις κάτι χρήσιμο από αυτούς. Απλά μη διαφωνείς μαζί τους». Είναι πράγματι ένα χρήσιμο δίδαγμα.

Γιώργος Ναθαναήλ (Σύμβουλος Πληροφορικής), ΤΟ ΒΗΜΑ , 13-01-2002