Ιστορία του Βορείου Ελληνισμού. Ήπειρος

Με την έκδοση της Ηπείρου και την ολοκλήρωση του τρίτομου συνθετικού έργου της Ιστορίας του Βόρειου Ελληνισμού, που αφορά τη νεότερη ιστορική εξέλιξη της Θράκης, της Μακεδονίας και της Ηπείρου, θέλω να ελπίζω ότι καταξιώθηκαν σε γενικές γραμμές οι εθνικοί αγώνες του πιο πονεμένου και ηρωικού κομματιού του ελληνισμού. Η ιστορική εξέλιξη των Μακεδόνων, των Θρακών και των Ηπειρωτών κατά τους νεότερους χρόνους αποτελεί μια τραγική και δύσβατη πορεία μέσα από πάμπολλες και απερίγραπτες συγκυρίες που δικαίωσαν μερικά μόνο τους αγώνες τους. Ο Βορειοηπειρωτικός ελληνισμός δεν χάθηκε. Αντίθετα, δίνει τώρα τη μάχη πιο δυναμικά για την εθνική επιβίωσή του αλλά χρειάζεται και την ενεργότερη παρέμβαση της επίσημης ελληνικής πολιτικής. Ο ελληνισμός της Άνω Μακεδονίας -γύρω στις 200.000 ψυχές- αναμένει έπειτα από αιώνες ολόκληρους το έμπρακτο ενδιαφέρον της Μητέρας Πατρίδας με σκοπό την άσκηση διεθνούς πίεσης ώστε να γίνει αποδεκτή η αναγνώριση των μειονοτικών δικαιωμάτων του εκεί όπου αυτός ζει. Τέλος ο ευρωστότατος Ανατολικοθρακικός ελληνισμός δεν υφίσταται πια έπειτα από τις τραγικές συγκυρίες της Μικρασιατικής εκστρατείας. Αλλά εκείνος που βρίσκεται στη Βόρεια Θράκη, παραμένει ακόμη ζωντανός και δραστήριος παρά την αφομοιωτική πολιτική του βουλγαρικού κράτους.

Θρακιώτες, Μακεδόνες και Ηπειρώτες έδωσαν το "παρών" τους σε κάθε κρίσιμη στιγμή του έθνους. Ήταν εκείνοι που υπέστησαν τα σοβαρότερα πλήγματα λόγω της γεωγραφικής θέσης τους και της ζωηρότατης αντιστασιακής δράσης τους. Στους Θρακιώτες, στους Μακεδόνες και στους Ηπειρώτες χρωστούμε όλοι μας πολλά. Οι ανείπωτες θυσίες τους έδωσαν τη δυνατότητα στους Νότιους Έλληνες να οργανωθούν αποτελεσματικότερα και ν" αποκτήσουν την ελευθερία τους πριν ακόμη ολοκληρωθεί εδαφικά το ελληνικό κράτος. Με τους ατέρμονους αγώνες τους έπειτα από το 1830 κράτησαν άσβεστη την εθνική τους ταυτότητα και με τα αλλεπάλληλα επαναστατικά κινήματά τους ξέπλυναν τη ντροπή του καχεκτικού και αρρωστημένου κρατιδίου. Χωρίς τους εθνικούς αγώνες των Ηπειρωτών που άρχισαν αμέσως μετά το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα, θα ήταν αδύνατη η συγκρότηση και η προβολή της πρώιμης ελληνικής αντίστασης. Η εθνική προσφορά της Ηπείρου υπήρξε ανεκτίμητη και μοναδική από τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας μέχρι τους Βαλκανικούς πολέμους. Εξίσου μοναδική στάθηκε και η πολιτιστική συμβολή των Ηπειρωτών στο έθνος.

Οι εθνικοί αγώνες των εξωμεριτών όπως τους αποκαλούσε ο Ίων Δραγούμης, σημάδεψαν κυριολεκτικά το πέρασμά μου από τη ζωή τούτη. Σ" αυτούς βρήκα κάτι το ανεξάντλητο, το μοναδικό, το αναλλοίωτο, το αιώνιο. Είναι εκείνο το ηρωικό στοιχείο που χαρακτήριζε πάντα όλους τους εξωμερίτες: τους Μακεδόνες, τους Θρακιώτες, τους Ηπειρώτες και τους Πόντιους. Καθένας απ" αυτούς φύλαξε με θρησκευτική ευλάβεια τα άγια ελληνικά χώματα και πάλεψε γι" αυτά με όλες του τις δυνάμεις. Προδόθηκε αλλά ποτέ δεν τα πρόδωσε. Σε όλους αυτούς αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω τη βαθιά ευγνωμοσύνη μου γιατί χωρίς εκείνους δεν θα "υπήρχα" σαν Έλληνας.

Η τεχνική ολοκλήρωση του τρίτομου έργου οφείλει πολλά στους Αδελφούς Κώστα και Νίκο Κορδαλή καθώς και στους συνεργάτες του. Χωρίς αυτούς τους υπέροχους Ηπειρώτες, τους ακούραστους δουλευτές και τους εξαιρετικούς φίλους, πολλά θα έμεναν ακόμη ανεκπλήρωτα. Η συμβολή του εκδοτικού οίκου των Αδελφών Κυριακίδη σφράγισε καθοριστικά τη μοίρα αυτού του έργου. Το αμέριστο ενδιαφέρον τους και η πατριωτική τους ευαισθησία υπήρξαν οι πρωταρχικές προϋποθέσεις και οι κύριοι συντελεστές της ολοκλήρωσής του. Πόσο δεμένοι νιώθουμε πάντα εμείς οι εξωμερίτες!
(Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 1992, από τον πρόλογο της έκδοσης)