Το νεοτουρκικό κίνημα και ο ελληνισμός (1908-1912)

Το Νεοτουρκικό κίνημα του Ιουλίου του 1908 υπήρξε κίνημα εθνικό, ειρηνικό και αναίμακτο. Σαν κύρια αφορμή είχε τη μακραίωνη ευρωπαϊκή επέμβαση στα οθωμανικά πράγματα και την αποικιοκρατική πολιτική των δυτικών δυνάμεων στον οθωμανικό χώρο. Η μουσουλμανική φιλοτιμία είχε υποστεί πολλές ταπεινώσεις και το κύρος του μουσουλμανικού πατριωτισμού (του θρησκευτικού φανατισμού) είχε δεχθεί ανεπανόρθωτα πλήγματα. Αποτέλεσμα της Νεοτουρκικής εμπειρίας και συνέπεια μίας μόνο μέρας του Ιουλίου του 1908, υπήρξε η αναγέννηση των πατριωτικών αισθημάτων των Οθωμανών, η δημιουργία ιδέας οθωμανικής πατρίδας και νέων οθωμανικών ιδεωδών. Οι Νεότουρκοι στηλίτευσαν κατά τη μέρα εκείνη στη Μακεδονία το τυραννικό σουλτανικό καθεστώς, αποκάλυψαν ολόκληρο πρόγραμμα πολιτικής και κοινωνικής αναγέννησης της Τουρκίας και διατύπωσαν την ιδέα της οθωμανικής πατρίδας και του νέου οθωμανικού ιδεώδους, κοινού για όλους του Οθωμανούς υπηκόους χωρίς καμιά διάκριση, που θα υποκαθιστούσε τα αντίστοιχα εθνικά ιδεώδη των μη μουσουλμανικών - τουρκικών εθνοτήτων της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το γεγονός ότι το Νεοτουρκικό κίνημα ξέσπασε στη Μακεδονία και μάλιστα αναίμακτα, οφειλόταν αναμφισβήτητα στην πολυπλοκότητα του Μακεδονικού ζητήματος, στις αλλεπάλληλες ευρωπαϊκές επεμβάσεις στο γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας και στους διαρκώς εντεινόμενους εθνικούς ανταγωνισμούς. Και φυσικά δεν ήταν μόνο η παρουσία της ευρωπαϊκής Χωροφυλακής μετά το 1903 στη Μακεδονία, αλλά και οι συνεχείς ευρωπαϊκές παρεμβάσεις, που χαρακτήρισαν την ιστορική εξέλιξη της γεωγραφικής αυτής ζώνης, της περισσότερο πολυτάραχης και πολυπαθούς επαρχίας της οθωμανικής αυτοκρατορίας, κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού. Στη Μακεδονία λοιπόν, η μακροχρόνια ξενική επέμβαση υπήρξε για τους Οθωμανούς περισσότερο αισθητή και ταπεινωτική. Εκεί είχαν συγκεντρωθεί οι πιο επίλεκτοι και καλλιεργημένοι εθνικιστές, αλλά και φιλελεύθεροι Τούρκοι, αξιωματικοί και διοικητικοί υπάλληλοι της Τουρκίας οι οποίοι, ζώντας στην πολυεθνική Θεσσαλονίκη, και σ’ αλλά επίκαιρα αστικά κέντρα, θλίβονταν ιδιαίτερα από την ανώμαλη κατάσταση που επικρατούσε.