Εκκλησία και σχολική παιδεία

Ο τομέας της παιδείας προσείλκυσε πολύ νωρίς το ζωηρό ενδιαφέρον των ποιμένων της Εκκλησίας τόσο για την εξυπηρέτηση των πρακτικών αναγκών της λατρευτικής ζωής όσο και για την άσκηση του διδακτικού και ιεραποστολικού της έργου.

Ειδικότερα, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ως το διοικητικό και πνευματικό κέντρο της Ορθοδοξίας μερίμνησε μεταξύ άλλων με ιδιαίτερη θέρμη για την προώθηση και ενίσχυση της ελληνικής σχολικής παιδείας στις περιοχές της δικαιοδοσίας του, ιδίως κατά την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας.

Στην παρούσα μελέτη επιχειρείται μια συστηματική διερεύνηση του ρόλου και της συμβολής του, καθώς και Πατριαρχών της Εκκλησίας Ιεροσολύμων, στη σύσταση, οργάνωση και λειτουργία των ελληνικών σχολείων επί τη βάσει πατριαρχικών και συνοδικών εγγράφων της περιόδου 1593-1821.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1 Συνοπτική έκθεση της κατάστασης της ελληνικής σχολικής παιδείας κατά την περίοδο 1453-1821
Τα ζώπυρα της ελληνικής παιδείας κατά τους πρώτους μετά την Άλωση χρόνους
Από την ανάκαμψη στην άνθηση της ελληνικής παιδείας
1.2 Στόχος και πεδία έρευνας της παρούσας μελέτης
2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ, ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΩΝ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΩΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΟΔΙΚΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ
2.1 Περιγραφή των εγγράφων
2.2 Εκδότες – συντάκτες – παραλήπτες των εγγράφων
Εκδότες Πατριάρχες
Συντάκτες εγγράφων
Παραλήπτες εγγράφων
2.3 Διάρθρωση περιεχομένου των εγγράφων
Προοίμιο
Ανάδειξη του αγαθού της παιδείας
Πατριαρχική προτροπή περί σύστασης σχολείων
– Κύριο μέρος
Έκθεση σχολικού αιτήματος
Συνοδική απόφαση
– Κατακλείδα
Ευχές – παροτρύνσεις
Εκκλησιαστικά επιτίμια
2.4 Σκοπός έκδοσης των εγγράφων
3. ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΥΡΩΣΗ ΠΡΑΞΕΩΝ ΙΔΡΥΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ
3.1 ΣΧΟΛΕΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ
Πατριαρχική Σχολή Κωνσταντινουπόλεως
Ενοριακές Σχολές
Σχολή της Ενορίας Παναγίας της Γοργοεπηκόου των Έξι Μαρμάρων
Σχολή Νεοχωρίου
Σχολές της Ενορίας Θεοτόκου της Μαγουλιώτισσας του Μουχλίου
Σχολή της Ενορίας Αγίου Κωνσταντίνου των Υψωμαθείων
Σχολές της Ενορίας Θεοτόκου της Ελπίδος του Κοντοσκαλίου
Σχολές της Ενορίας Εισοδίων της Θεοτόκου του Σταυροδρομίου
Σχολές Ταταούλων
Σχολή Γαλατά
Πατριαρχική Μουσική Σχολή
3.2 ΣΧΟΛΕΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΩΝ ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΑΚΩΝ ΜΟΝΩΝ
Σχολή Καθίσματος Ιεράς Αποκαλύψεως της Ι. Μονής Ιωάννου του Θεολόγου της Πάτμου
Σχολή Ι. Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Όρους
Σχολή Ι. Μονής Αγίου Δημητρίου του Μεσολογγίου
Σχολή Ι. Μονής Τιμίου Προδρόμου της Τρύπης Λακεδαιμονίας
Σχολή Ι. Μονής Παντελεήμονος της Αίνου
Σχολή Ι. Μονής Προφήτου Ηλιού της Σαντορίνης
Σχολή Ι. Μονής Πετράκη της Αθήνας
Σχολή Μονυδρίου Μ. Αντωνίου της Πάρου
Σχολή Ι. Μονής Θεοτόκου του Προυσού
3.3 ΕΠΑΡΧΙΑΚΕΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ
Σχολή Δημητσάνας
Σχολή Νεμνίτσας Γορτυνίας
Σχολές Βυτίνας
Σχολή Καπλάνη Ιωαννίνων
Σχολή ιερών γραμμάτων των Επιβατών
Σχολή Στεμνίτσας
Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης
Φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης
Σχολή Σινώπης
Σχολή Μετσόβου
Σχολή Άνδρου
3.4 ΛΟΙΠΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΤΩΝ ΕΠΑΡΧΙΩΝ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΘΡΟΝΟΥ
Σχολή Χίου
Σχολή Άρτας
Σχολή Σιάτιστας
Σχολή Σερρών
Σχολή Σκοπέλου
Σχολή Γρηγορίου Σωτήρη στην Αθήνα
Σχολή Μυτιλήνης
Σχολή Αργυρούπολης Πόντου
Σχολή Μονεμβασίας
Σχολή Αγίου Ιωάννη Ναυπλίου
Σχολή Τρίπολης
Ελληνική Σχολή Ιασίου
Σχολή Ψαρών
Σχολή Μυστρά
Σχολή Παλαιών Πατρών
Σχολή Βελβεντού
Σχολή Νάξου
Σχολή Ζαγοράς
Ελληνική Σχολή Βουκουρεστίου
Σχολή ελληνικών μαθημάτων των Επιβατών
Σχολή Αρετσούς
Σχολή Χώρας
Σχολή Γκιόνμα Ιωαννίνων
Σχολές Σηλυβρίας
Σχολή Νικομηδείας
Σχολές Κουσγουντζουκίου
Σχολή Ιθάκης
Σχολή Μηλεών Πηλίου
Σχολή Μηθύμνης
Σχολή Σερίφου
Σχολή Σκουτάρεως
Σχολή Τουζλών
Σχολή Ραιδεστού
Σχολή Σωζοπόλεως
Σχολές Κλεινοβού και Σταγών
Σχολή Τραπεζούντας
Σχολή Αβάσσου Αέρκων
Σχολή Σίφνου
Σχολή Σινασού
3.5 ΕΠΙΚΥΡΩΣΗ ΠΡΑΞΕΩΝ ΙΔΡΥΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΩΝ ΑΠΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΣ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ
Σχολεία επαρχιών του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων
Σχολή Καστριώτη Καστοριάς
Σχολές Ιασίου
Σχολή Τρικάλων Κορινθίας
4. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΙΔΡΥΣΗΣ, ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ
4.1 ΙΔΡΥΤΕΣ, ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΕΣ ΚΑΙ ΧΟΡΗΓΟΙ ΣΧΟΛΕΙΩΝ
Κληρικοί και μοναχοί
Ιεράρχες
Ηγούμενοι μονών
Ιερομόναχοι και μοναχοί
Λαϊκοί
Ηγεμόνες
Πολιτικοί και αυλικοί αξιωματούχοι
Πλούσιοι φιλόμουσοι έμποροι
Δάσκαλοι
Πρόκριτοι, κληρονόμοι και λοιποί χορηγοί
Κίνητρα ιδρυτών και χορηγών ελληνικών σχολείων
Ένθεος ζήλος – ευσέβεια
Γνωριμίες – παροτρύνσεις
Αισθήματα φιλοπατρίας
Διοικητική μέριμνα
4.2 ΣΧΟΛΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ
Εκχώρηση εσόδων του Οικουμενικού Πατριαρχείου
Αφιέρωση πόρων του Κοινού Ταμείου
Παραχώρηση εμβατοικίου ναών
Αρχιερατικές εισφορές […]
4.3 ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΤΕΓΗ
4.4 ΣΧΟΛΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
4.5 ΔΑΣΚΑΛΟΙ
4.6 ΜΑΘΗΤΕΣ
4.7 ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ
4.8 ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
6. ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΝΟΔΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ