Σελίδες εκ της συμφοράς του Πόντου 1921-1924

Το βιβλίο του Παντελή Χ. Βαλιούλη, Σελίδες εκ της συμ­ φοράς του Πόντου 1921-1924, εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1957.

Ο Βαλιούλης δεν ήταν Πόντιος. Καταγόταν από το Σκοπό της Ανατολικής Θράκης, κωμόπολης κοντά στις Σαράντα Εκκλησίες. Οι Έλληνες της περιοχής, όπως και άλλων περιοχών της Ανατολικής Θράκης, κατά τη διάρκεια του Α' Παγκόσμιου Πολέμου εκτοπίστηκαν μαζικά από τους Νεότουρκους στη Μικρά Ασία. Στην Αμισό (Σαμψούντα) του Δυτικού Πόντου βρέθηκε ως καθηγητής θεολόγος.
Ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτηρίζει το πόνημά του ως "Απομνημονεύματα περί της υπό των Νεοτούρκων εξοντώσεως του Ποντιακού Ελληνισμού" και το αφιερώνει "τη ιερά και αλήστω μνήμη των εθνομαρτύρων του Πόντου". Σ’ ένα σύντομο πρόλογο εκθέτει το σκοπό της συγγραφής, που είναι διττός και έχει να κάνει με τη διατήρηση της μνήμης αναφορικά με "την κατάπτυστον διαγωγήν αφ’ ενός του αιμοδιψούς τυραννίσκου Πρόεδρου του Δικαστηρίου Ανεξαρτησίας εν τω Νομώ Σεβαστείας Εμίν και την εξ ίσου βδελυράν ενοχήν της τουρκικής εν Αγκύρα ηγεσίας και των οργάνων αυτής, στίγμα ανεξάλειπτον βαρβαρότητος και μιαιφονίας, και αφ’ ετέρου την αίγλην της αυτοθυσίας των Εθνομαρτύρων και των άλλων θυμάτων του μαρτυρικού Πόντου κατά το νέον 21". Με τον τρόπο αυτό ο συγγραφέας πιστεύει ότι εκτελεί το καθήκον του, μεταδίδοντας την ιερή μνήμη "εις τας συγχρόνους και μελλούσας χριστιανοελληνικάς γενεάς και τον πεπολιτισμένον διεθνή κόσμον". Εκτιμά μάλιστα ότι όσο κι αν πράξεις συμφιλίωσης, όπως το ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας του 1930, αποβλέπουν στο να απαλλάξουν τους μεταγενέστερους "από το βάρος του λυπηρού παρελθόντος", ώστε να μπορέσουν απερίσπαστοι να αντιμετωπίσουν το παρόν και το μέλλον, εντούτοις "η υποχρέωσις της οφειλομένης τιμής προς τας χριστιανικάς πεποιθήσεις και τας εθνικάς παραδόσεις των και την ζωήν των προσενεγκόντων, μας κρατεί αιχμαλώτους του παρελθόντος και τονώνει την μνήμην εκείνων"...