Οι απόδημοι από τη Βλάστη

Η ιστορική μνήμη στη σύγχρονη εποχή δέχεται αλλεπάλληλες επιθέσεις από τις ισοπεδωτικές ιδέες της παγκοσμιοποίησης με συνέπεια την εξασθένιση και απαξίωσή της.
Ένας επιπρόσθετος λόγος για την εξέλιξη αυτή στάθηκε και η αντίληψη ότι την ιστορική μνήμη συγκροτούν, κατά κύριο λόγο, τα πολεμικά γεγονότα, οι μάχες και οι ηρωισμοί των προσώπων.
Ιστορική μνήμη όμως αποτελούν και άλλα στοιχεία όπως η γλώσσα, η θρησκεία και οι παραδόσεις που αναφέρονται στην εθιμική ζωή, στις αντιλήψεις και απόψεις για την κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη, στη διαμόρφωση συμπεριφορών, στις οικονομικές και πολιτιστικές δραστηριότητες και τέλος στη λατρεία και στην υπεράσπιση της γενέθλιας γης.
Στις μέρες μας, από πολλούς, η διατήρηση της ιστορικής μνήμης δεν θεωρείται απαραίτητη για την εθνική προκοπή ενός λαού αλλά ίσως και πρόσκομμα στην παγκόσμια αδελφοποίηση.
Ο Γιάννης Βαρβαρούσης αντιστρατεύεται σ' αυτές τις μονομερείς ιδέες και πιστεύει ακράδαντα στην παράδοση με τη μορφή που προαναφέραμε: Αν δεν θέλεις να χάσεις τον προσανατολισμό σου να κοιτάς και πίσω σου.
Με το λεύκωμα αυτό βρίσκει έναν τρόπο ευχάριστο, ζωντανό και επαγωγικό να ξεδιπλώσει την παράδοση και την προσφορά ενός χαρισματικού οικισμού που είναι το Μπλάτσι, η νεότερη Βλάστη, και των παιδιών της που δραστηριοποιήθηκαν στις ελληνικές παροικίες της Βαλκανικής και Κεντρικής Ευρώπης.
Ανάμεσα σε ψηλά και κακοτράχαλα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας, ανάμεσα σε πληθυσμούς αγροτικούς και υποβαθμισμένους, αναδύεται, στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας ένας οικισμός βλαχόφωνων και μη, όπως θέλουν μερικοί, που συγκροτείται από πρόσφυγες Μοσχοπολίτες και από έποικους ηπειρωτικών και δυτικομακεδονικών χωριών.
Για τους γνώστες της ιστορίας του Μπλάτσι (Βλάστη) φαντάζει συναρπαστική η ανάδειξη ενός πλήθους αξιόλογων, ευφυών, ενάρετων και φιλογενών προσωπικοτήτων, κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας, που κατέλαβαν θέσεις πρωθυπουργών, υπουργών, βουλευτών, μεγαλεμπόρων και τραπεζιτών, καθηγητών και πολεμάρχων στις χώρες της Βαλκανικής.
Τα αποδεικτικά στοιχεία αυτού του γεγονότος αποτελούν τη βάση αυτού του Λευκώματος, όπου η εικονική παράσταση μπορεί να βοηθήσει και στην ερμηνεία του φαινομένου.
Νέφος ευεργετών, αξιωματούχων και τραπεζιτών ανέδειξαν αυτές οι οικογένειες των προσφύγων Βλάχων Μοσχοπολιτών και Δυτικομακεδόνων που στηρίζονται στις παραδόσεις των προγόνων τους και στις αντιλήψεις και συμπεριφορές που διαμορφώθηκαν στις κοινότητές τους.
Στον αναγνώστη εναπόκειται να ερμηνεύσει και να ανακαλύψει τις κινητήριες δυνάμεις και τα στοιχεία εκείνα που διαμόρφωσαν τη ζωή και τη δράση τους.
Ο ευπατρίδης και φιλογενής Γιάννης Βαρβαρούσης, γνήσιο τέκνο της Μοσχοπολίτικης παρακαταθήκης, έχει αφιερώσει ένα μέρος της ζωής του στην αναζήτηση και συλλογή πληροφοριών και ντοκουμέντων που επιβεβαιώνουν την προσφορά του Μπλάτσι (Βλάστη) προς τη μητέρα Ελλάδα.
Νίκος Κατσάνης, Καθηγητής ΑΠΘ.