Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη

Η Δίκη του Σωκράτη δεν έχει το νομικό ενδιαφέρον όπως λ.χ. εκείνη του Ορέστη στο νεοϊδρυθέν τότε Δικαστήριο του Αρείου Πάγου, όπου θεσπίστηκαν νέες αρχές Δικαίου. Έχει όμως τεράστιο πολιτικό ενδιαφέρον σχετιζόμενο με ζητήματα δημοκρατίας και λειτουργία των θεσμών του πολιτεύματος.
Ο Σωκράτης υπήρξε σφοδρός πολέμιος του συστήματος ανάδειξης των Αρχών με τη μέθοδο της κλήρωσης και αντιπρότεινε ως ορθολογικότερο, εκείνη της εκλογής. Τούτο όμως επικρίθηκε με παρόμοια σφοδρότητα, ότι δήθεν αντιβαίνει στην αρχή της ισότητας των πολιτών και ότι μάλλον είναι ολιγαρχικής αντίληψης (άποψη που εύκολα ανατράπηκε στη δίκη).
Πέραν αυτού στο κατά τον Σωκράτη κατηγορητήριο αναμίχθηκαν και θέματα θρησκευτικής φύσης (λατρεία των ουρανίων σωμάτων, «καινά δαιμόνια» κ.λπ.), που είχαν τότε ιδιαίτερη βαρύτητα. Το μείζον όμως όλων ήταν το της «διαφθοράς των νέων» από τις αναθεωρητικές διδαχές του μεγάλου φιλοσόφου σε όλο το κοινωνικό φάσμα. Εδώ οι κατήγοροι προσπάθησαν να εμπλέξουν και ηθικής τάξης ζητήματα.
Όλοι οι παράγοντες αυτοί συν το πολιτικό κλίμα (η τυραννία των τριάκοντα και η πτώση τους) δημιούργησαν τις κατάλληλες συνθήκες που οδήγησαν τον Σωκράτη στη θανατική εκτέλεση πίνοντας το κώνειο.
Οι αυτές όμως συνθήκες από την άλλη τους οπτική, από το αβάσιμο των κατηγοριών όπως αποδείχθηκε, από τη μνημειώδη απολογία αυτού και από την ύστερη μεταμέλεια των Αθηναίων, είναι τα πρόσθετα στοιχεία που κατέστησαν τη Δίκη του Σωκράτη διαχρονικού και οικουμενικού ενδιαφέροντος ζήτημα.
Γιατί, όπως είπε και ο Διόδωρος Σικελιώτης: «ο Σωκράτης είναι ο πρώτος φιλόσοφος που πέθανε για τις ιδέες του».