Τρυγών η φιλέρημος

Αρκούντως λησμονημένος ως διηγηματογράφος και παντελώς ανεξερεύνητος ως δραματουργός, ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης παραμένει έως και σήμερα ένας εν πολλοίς γνωστός-άγνωστος της νεοελληνικής λογοτεχνίας, καλυμμένος κάτω από τη βαριά σκιά της καλλιτεχνικής δημιουργίας τού τρίτου του εξαδέλφου Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Το βιβλίο δεν φιλοδοξεί να αποκαταστήσει αυτή τη λογοτεχνική αδικία – η οποία άλλωστε έχει επισημανθεί ήδη εδώ και πολλές δεκαετίες από αρκετούς μελετητές του διηγηματογραφικού του έργου. επιχειρεί όμως να μελετήσει νηφάλια το έργο του, κυρίως το θεατρικό, εντάσσοντάς το μέσα στο ιστορικό, ιδεολογικό και αισθητικό πλαίσιο της εποχής του, δηλαδή κυρίως του τελευταίου τέταρτου του 19ου αιώνα, αλλά και του πρώτου τέταρτου του 20ού. Η μελέτη της δραματουργίας του επιχειρεί να ανατρέψει τον αποκλειστικό χαρακτηρισμό του συγγραφέα ως ηθογράφου –χαρακτηρισμός που συνοδεύει μονίμως τη διη­γηματογραφία του– και να τον εισαγάγει στο πεδίο του πολιτικού φαινομένου του ελληνικού εθνικισμού του 19ου αιώνα που επηρεάζει και τις αισθητικές του επιλογές. Η εθνική ιστορία και ο εγχώριος εκκοσμικευμένος πολιτικός αλυτρωτισμός διαπλέκεται στo θέατρο του Μωραϊτίδη με τη μεταφυσική της Ορθοδοξίας, προκειμένου να προσφέρει το όραμα του μελλοντικού πεπρωμένου της απελευθερωμένης ελληνικής φυλής, της θεϊκής αποστολής του περιούσιου λαού. Στον αισθητικό τομέα, εξετάζεται το ρομαντικό οπλοστάσιο των «σαιξπηριζουσών» τραγωδιών του, αλλά και τα αστικά ηθογραφικά μονοπάτια των κωμωδιών του, ενώ ανιχνεύεται και η «τύχη» των έργων του στους ποιητικούς διαγωνισμούς, αλλά και στη σκηνή του 19ου αιώνα. Το βιβλίο συνοδεύεται από την έκδοση του χειρόγραφου δράματός του Πόλεως άλωσις.

Περιεχόμενα
Προοίμιο

ΜΕΡΟΣ Α
Η εναγώνια αναζήτηση της ατομικής ταυτότητας
Εργοβιογραφία Αλέξανδρου Μωραϊτίδη: από τον κοσμικό θαμώνα των
παριλίσιων θεάτρων της νεότητας στον ρασοφόρο Ανδρόνικο της ωριμότητας

ΜΕΡΟΣ Β
Η αναζήτηση της καλλιτεχνικής ταυτότητας
1. Ο πειραματισμός με τη μείξη των λογοτεχνικών ειδών και του θεάτρου:
Ο Δημήτριος ο Πολιορκητής
2. Η συνέχεια των καλλιτεχνικών αναζητήσεων: οι βραχύβιοι κωμωδιογραφικοί
πειραματισμοί της δεκαετίας του 1870
α. Η εντρύφηση στα αθηναϊκά κοσμοπολίτικα ήθη: η αστική ηθογραφική κωμωδία
του Μωραϊτίδη
β. Η αναζήτηση της εθνικής ταυτότητας στο οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο:
η ηθικοποίηση της ελληνικής
οικογένειας. Το άνοιγμα του ιδιωτικού χώρου στο ευρύτερο εθνικό πεδίο
γ. Η δομή της αστικής ηθογραφικής κωμωδίας του Μωραϊτίδη

ΜΕΡΟΣ Γ
Η αναζήτηση της εθνικής συλλογικής ταυτότητας μέσα από τα ιστορικά
δράματα του Μωραϊτίδη
1. Η μωραϊτίδεια ενασχόληση με την Ιστορία και η δραματουργική ενσάρκωση
του τρίσημου ενωτικού εθνικού ιστορικού σχήματος της «Ζαμπελιοπαπαρ-
ρηγοπουλείου» σχολής
2. Οι ιστορικές και λογοτεχνικές πηγές ως δραματουργική βάση: η ιστορία
ως θέατρο ή ως ρομαντική μυθιστορία
α. Η καταστροφή των Ψαρών
β. Βάρδας Καλλέργης
γ. Πόλεως άλωσις
3. Από τη δραματούργηση της Ιστορίας στην ιδεολογική / καλλιτεχνική
«λαθροχειρία» της. Η αντιδυτική καλλιτεχνική ερμηνεία της εθνικής ιστορίας
4. Η ιστορική/καλλιτεχνική αλληγορική συστοιχία μεταξύ παρελθόντος και
παρόντος. Η επίλυση του Ανατολικού Ζητήματος μέσω της δραματουργίας.
Το Κρητικό και το Μακεδονικό Ζήτημα. Ο αντιπανσλαβισμός
5. «Εξ Ανατολής το φως»: η ταύτιση του μεγαλοϊδεατικού εθνικισμού και της
Ορθοδοξίας. Η Βασιλεύουσα ως διαιώνιο εθνικοθρησκευτικό κέντρο
6. Ο συνδυασμός της λαϊκής παράδοσης και του εθνικοθρησκευτικού
μεσσιανισμού και η συμπόρευσή τους με τον ιστορισμό
α. Η δραματουργική χρήση της λαϊκής παράδοσης
β. Η δραματουργική χρήση της βυζαντινής και της μεταβυζαντινής
χρησμολογικής γραμματείας

ΜΕΡΟΣ Δ
Το ρομαντικό αισθητικό οπλοστάσιο της μωραϊτίδειας δραματουργίας
1. Ο ρομαντικός σαιξπηρισμός
2. Επικίνδυνες σχέσεις και απαγορευμένα ταίρια: η «βυρωνική» αιμομειξία και
οι έρωτες αλλοφύλων

ΜΕΡΟΣ Ε
Ο ρόλος των δραματικών διαγωνισμών και οι παραστάσεις της δραματουργίας
του Μωραϊτίδη
1. Οι δραματικοί διαγωνισμοί
2. Οι παραστάσεις της δραματουργίας του Μωραϊτίδη

Δίκην επιλόγου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΜΩΡΑΪΤΙΔΗ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ