Ποιμένας ή τύραννος

Σε μιά κοινωνία μοιρασμένη ανάμεσα σε χριστιανούς και εθνικούς που έχει απολέσει την πολιτική της σταθερότητα της πάλαι ποτέ κραταιάς ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και που γνώριζε καινούργιες αυθεντίες, ο κόσμος της ύστερης αρχαιότητας που ξεπρόβαλε ήταν ένας κόσμος "μικτός" κινητικός και αβέβαιος.

Εξοπλισμένος με την παντοδύναμη εξουσία που του δίνει πρώτα η πανάρχαιη παράδοση της μεσογειακής οικογένειας και επισφραγίζει ύστερα ο ρωμαϊκός νόμος, ο πατέρας γνωρίζει τότε μιά καίρια αμφισβήτηση. Οι νέες αξίες που θεμελιώνονται στην χριστιανική πίστη και η έξοδος από την κοινωνία και την οικογένεια που πρεσβεύει ο μοναχισμός γεννούν νέες πραγματικότητες στις σχέσεις πατέρα και τέκνων και αφήνουν οπωσδήποτε το στίγμα τους τόσο στην αγιολογική όσο και στην πατερική γραμματεία.

Για την δημιουργική ενασχόληση με μιά περίοδο όπως η πολυσύνθετη ύστερη αρχαιότητα και την πραγμάτευση ενός θέματος που έχει διαχρονική σημασία δεν αρκεί η απλή ταυτότητα του ιστορικού. Για να "τα καταφέρει" κανείς με τη διπλή αυτή απαίτηση χρειάζονται και άλλα εφόδια, όπως η γνώση των προβληματισμών των σύγχρονων κοινωνικών επιστημών, τριβή με την παγκόσμια λογοτεχνία και προπαντός ευρύτητα και ευαισθησία στον τρόπο ανάγνωσης κειμένων που γράφτηκαν με τις αισθητικές προδιαγραφές της εποχής τους αλλά είχαν σκοπό να την ξεπεράσουν.

Εγχείρημα δύσκολο και γι' αυτό ίσως σπάνιο, οι επιστημονικές εργασίες που ανήκουν στο χώρο των βυζαντινών σπουδών (είτε αφορούν στην ύστερη αρχαιότητα είτε στο κυρίως Βυζάντιο), να μπορούν να προκαλέσουν το ενδιαφέρον ανθρώπων πέραν του κύκλου όσων εντρυφούν είτε επαγγελματικά είτε ερασιτεχνικά σ' αυτές.