Οι φωτογραφίες

"Ο συγγραφέας εδώ αναμοχλεύει, επεξεργάζεται και αξιοποιεί, με λεπτότητα, με τέχνη, με λυρική έξαρση, τις αναμνήσεις του. Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου μπερδεύει το παρελθόν με το παρόν, ανακαλεί παραστάσεις από τα παλιότερα χρόνια της ζωής του, και με πλαίσιο πάντα τη Θεσσαλονίκη, εκφράζει την απόλυτη αποξένωσή του από τον κόσμο".

Έτσι υποδεχόταν ο Απόστολος Σαχίνης τις "Φωτογραφίες" του Βασίλης Βασιλικού το 1964. Ένα μοντερνιστικό μυθιστόρημα, που ανανέωσε τους εκφραστικούς τρόπους της πεζογραφίας και διατηρεί αμείωτη τη φρεσκάδα του έως σήμερα.

Εξαντλημένες από την πρώτη τους έκδοση (Εστία, 1964), οι "Φωτογραφίες" επανεκδίδονται τώρα για πρώτη φορά από τα "Ελληνικά Γράμματα", στο πλαίσιο της Βιβλιοθήκης Βασίλη Βασιλικού.

"Φωτογραφίζω", σημαίνει "γράφω με το φως". Κι αυτό ακριβώς κάνει ο Βασίλης Βασιλικός, που ξανατυπώνει παλιές "φωτογραφίες".

Ο Λάζαρος, ο ήρωας των "φωτογραφιών", ως alter ego του Β. Βασιλικού, "ξεφυλλίζει" τις σημαντικές στιγμές του, στη γενέθλια πόλη: τις πρώτες εμπειρίες της ζωής, τους εφηβικούς έρωτες, στιγμιότυπα από την Κατοχή και τις κακουχίες, τη σκληρότητα και την εγκατάλειψη - σε ένα ρεαλιστικό κάδρο, που απεικονίζει την ελληνική πραγματικότητα της καταστροφής και των προσφύγων, των άνεργων και των άστεγων.

Ο Λάζαρος φεύγει από τη Νεκρούπολη. "Δεν μπορεί να σηκώσει στους ώμους του το βάρος του πρώτου θανάτου". Δεν αντέχει τον πρώτο μεγάλο χωρισμό, αλλά ούτε και τον πρώτο μεγάλο "δεσμό". Θέλει να είναι ο δυνατός και ο "Ρυθμιστής" των πραγμάτων, να κυνηγήσει τα όνειρά του, να αγαπάει και να ανασαίνει ελεύθερος. Και είναι έτοιμος να πληρώσει κάθε τίμημα.

Γράφει ποιήματα τα οποία απευθύνει στην αγαπημένη του μυστικά, βγάζει φωτογραφίες που τις της στέλνει φανερά. Ποτέ δεν θα διακόψει οριστικά την επικοινωνία μαζί της. Εξάλλου, ο τόπος μπορεί να είναι τόσο μικρός και ασφυκτικός ώστε να μην μπορεί να ξεφύγει μόνιμα, αλλά είναι και όσο μικρός "χρειάζεται" για να μην την ξεχνά ποτέ.

Η σχέση τους αποδεικνύεται το πολύτιμο "υλικό" του. Το κάνει ταινία και η λαχτάρα για δημιουργία, η φιλοδοξία του, στέλνει αυτό το "υλικό" στα περισσότερα κινηματογραφικά φεστιβάλ. Οι προσωπικές αγωνίες του Λάζαρου μαζί με την ανελευθερία που βιώνει στην ταραγμένη πολιτικά Ελλάδα μπερδεύονται διαρκώς με την αλήθεια και τη φαντασία. Οι δυο τους μεγαλώνουν ξεχωριστά, κρατώντας τις αναμνήσεις, τις αγωνίες τους και μια -έστω- όχι και τόσο συχνή επικοινωνία. Μέχρι που ύστερα από χρόνια, ύστερα από σύντομες ερωτικές συναντήσεις, θα έρθουν ξανά πρόσωπο με πρόσωπο, για να μετρήσουν τις επιθυμίες τους, τις εμμονές, τις αλήθειες, κάθε αλλοίωση στις φωτογραφίες που κράταγε ο ένας για τον άλλον εδώ και τόσον καιρό.

Στην αφήγηση-σκέψη του, ο Λάζαρος συγχέει το παρελθόν με το παρόν, το όνειρο με την πραγματικότητα· προσπαθεί να ιεραρχήσει τον πρώτο έρωτα, τον πρώτο χωρισμό, τη μεγάλη φυγή. Θα βρει τη δύναμη να γυρίσει ξανά την ταινία της ζωής του, και ποιοι θα είναι οι πρωταγωνιστές της; Ο έρωτας-λύτρωση ή η ασφυκτική απόδραση;

Οι "Φωτογραφίες" είναι ένα ποίημα για τον έρωτα, για μια χαμένη γυναίκα, για μια πόλη, για μια χώρα -την Ελλάδα- στην οποία η λέξη ελευθερία ανέκαθεν λάμβανε ένα νόημα τραγικό.