Ρωμαίων πολιτεία

Ολίγα των ονομαστών εν τη ιστορία εθνών υπήρξαν ούτω μεγαλουργά, ως το Ρωμαϊκόν, ουδενός δε η επί την τύχην της όλης ανθρωπότητος ροπή απέβη τηλικαύτη, ηλίκη η του έθνους τούτου. Δια τούτο η της Ρωμαϊκής ιστορίας γνώσις θεωρείται ομολογουμένως αναπόσπαστον στοιχείον πάσης ορθής παιδείας. Αλλ', ίνα η γνώσις αύτη αποβή τελεία, ανάγκη να παρακολουθή ταύτη και η του ρωμαϊκού πολιτεύματος, όπερ κατά τον συνετώτατον των τα ρωμαϊκά πράγματα ιστορησάντων Ελλήνων Πολύβιον είναι το αίτιον, δι' ο οι Ρωμαίοι τηλικαύτα εμεγαλούργησαν. Η γνώμη αύτη ανδρός τα μεν ρωμαϊκά πράγματα εξ αμέσου καταμαθόντος αντιλήψεως, φρονιμωτάτου δε και φιλαλήθους, και αν μη θεωρηθή όλως απροκατάληπτος, πάντως όμως περιέχει εν εαυτή αλήθειάν τινα, η δε αλήθεια αύτη είναι, ότι εναργής και ακριβής αντίληψις της όλης ρωμαϊκής ιστορίας είναι άνευ της γνώσεως του ρωμαϊκού πολιτεύματος αδύνατος.
Και τοιαύτη μεν είναι η καθ' όλου χρησιμότης της γνώσεως ταύτης. Ιδία δε είναι αύτη απαραίτητος πολλοίς των επιστημόνων. Οι μεν περί τα Λατινικά γράμματα ασχολούμενοι ανάγκην έχουσι της γνώσεως του ρωμαϊκού πολιτεύματος, ίνα κατανοήσωσι πάμπολλα των Ρωμαίων ποιητών και συγγραφέων χωρία, οι δε νομικοί άνευ ταύτης δεν δύνανται να είναι ως αληθώς επιστήμονες του ρωμαϊκού δικαίου, οι δε πολιτικοί πλείστα έχουσι να διδαχθώσιν εκ του πολιτεύματος του έθνους εκείνου, όπερ παντός άλλου δεξιώτερον συνεκέρασεν εν τω πολιτικώ βίω την θεωρίαν και την πράξιν.