Το κουτί της γραφής

«Το Κουτί της Γραφής» περιέχει:
- Το βιβλίο του εκπαιδευτικού
- Αφίσα για το ελληνικό αλφάβητο
- Κηρωμένη πινακίδα και μπρούτζινο αντίγραφο αρχαίου "στύλου"
- Δείγμα αιγυπτιακού παπύρου και γραφίδα από καλάμι
- Δείγμα περγαμηνής και πένα από φτερό
- Δείγμα ρυζόχαρτου και κινέζικο πινέλο
- Μεταλλική πένα της δεκαετίας του '50 και στυπόχαρτο
- Πλαστικοποιημένες καρτέλες που εικονογραφούν ενότητες-σταθμούς στην τεχνολογία της γραφής
- 24 καρτέλες με τα γράμματα του αλφαβήτου σχηματισμένα από τα σώματα μικρών μαθητών
- Ανθολόγιο με παραμύθια και κείμενα για τη γραφή και το αλφάβητο.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Το 1985 εκδόθηκε το πρώτο παιδικό βιβλίο με θέμα τη γραφή. Ηταν του Διονύση Βαλάση. Ο τίτλος ήταν Μια περιπέτεια χωρίς τέλος... Αυτή την περιπέτεια έζησαν εκείνη τη χρονιά εκατοντάδες μαθητές δημοτικών και γυμνασίων όταν επισκέφτηκαν και πήραν μέρος στα εργαστήρια της έκθεσης για τη γραφή που παρουσιάστηκε στην Αθήνα στα πλαίσια της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Η έκθεση είχε έρθει έτοιμη από το Μουσείο του Λούβρου και περιελάμβανε πρωτότυπα εκθέματα από την Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία και τις διαφορετικές περιόδους της ελληνικής αρχαιότητας, πάντα σε σχέση με τη γραφή. Στα εργαστήρια οι μαθητές γνώρισαν τα υλικά «πάνω σε τι και με τι... έγραφαν οι άνθρωποι» και πειραματίστηκαν με αυτά. Δάσκαλοι και μαθητές πήραν τότε μια γεύση για το πώς η παιδαγωγική θα μπορούσε να γίνει ενεργητικότερη.

Από τότε έχουν γίνει πολλά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση με τη βοήθεια κυρίως των μουσειοσκευών που ετοιμάζουν τα μουσεία και οι οποίες δανείζονται στα σχολεία και δουλεύονται στις τάξεις. Μία δεκαετία αργότερα η Μπίλη Βέμη, στα πλαίσια του προγράμματος «Μελίνα ­ Εκπαίδευση και Πολιτισμός», οργάνωσε ένα πρόγραμμα για τη δημιουργική προσέγγιση της γραφής το οποίο δοκιμάστηκε σε δύο σχολεία της Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τους δασκάλους των τάξεων. Το τελικό αποτέλεσμα είναι Το Κουτί της Γραφής που παρουσιάζουμε σήμερα.

Από το δάνειο λοιπόν και το έτοιμο οι έλληνες παιδαγωγοί πέρασαν στην πρωτότυπη δημιουργία: σιγά σιγά αυτή η ενεργητική παιδαγωγική μπαίνει στα σχολεία και εφαρμόζεται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς και όχι από κάποιους ειδικούς.

Αφετηρία για την εκπόνηση αυτού του προγράμματος, πέρα από το εγκυκλοπαιδικό ενδιαφέρον του θέματος, είναι η διαπίστωση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν συχνά οι μαθητές της Α' τάξης του δημοτικού όταν έρχονται αντιμέτωποι με την εκμάθηση της γραφής. Χωρίς να τους αφήνονται περιθώρια ατομικής ιδιαιτερότητας, πρέπει σε συγκεκριμένη ηλικία να έχουν ωριμάσει σωματικά και πνευματικά τόσο ώστε να αφήσουν το παιχνίδι και να εμπλακούν σε μια σειρά καταναγκαστικών ασκήσεων και επαναλήψεων γραψίματος. Αυτή η πρώτη επαφή μπορεί να είναι καταστροφική, όχι τόσο ως προς την παθολογία της (δυσγραφία) αλλά ως προς τη μακροπρόθεσμη σχέση του παιδιού με τον γραπτό λόγο και με το βιβλίο γενικότερα. Γιατί είναι φανερό ότι όταν κάνω κάτι που δεν με κινητοποιεί, δεν μου δημιουργεί διάθεση για συμμετοχή, με καλεί να επαναλάβω μηχανικά και δεν μ' αρέσει, το διώχνω. Αν στηριχθούμε στην παραπάνω αρχή και την αποδώσουμε θετικά, αν δώσουμε ερεθίσματα, αν κινήσουμε την περιέργεια και το ενδιαφέρον, θα πετύχουμε εξαιρετικά αποτελέσματα με τα παιδιά. Δεν εννοώ ότι τα παιδιά θα μάθουν πιο εύκολα ή καλύτερα τα ελληνικά. Το ζήτημα είναι να κατανοήσουν οι μικροί μαθητές ότι η γραφή είναι μια συναρπαστική κατάκτηση που εμπλέκει όλες τις αισθήσεις του ανθρώπου και η οποία σχετίστηκε με τον πειραματισμό, την τεχνολογία, τη φύση και τα διαθέσιμα υλικά. Και ότι παρόμοια σχεδόν διαδρομή θα κάνουν και τα ίδια για να την κατακτήσουν. Θα δοκιμάσουν και θα δοκιμαστούν ενεργοποιώντας ολόκληρη την προσωπικότητά τους σε ένα παιχνίδι που όσες φορές και αν επαναληφθεί δεν θα χάνει από τη γοητεία του. Ετσι κι αλλιώς η γραφή δεν τελειώνει ποτέ...

Το Κουτί της Γραφής περιέχει το Βιβλίο του δασκάλου, στο οποίο παρουσιάζονται οι στόχοι, το εποπτικό υλικό, πρόσθετες πληροφορίες και αναλυτικές οδηγίες για την οργάνωση των προτεινομένων δραστηριοτήτων, ένα μικρό ανθολόγιο με Μικρές ιστορίες για τη γραφή και το αλφάβητο, που ακουμπάει στη γοητεία που ασκεί η ομαδική ακρόαση, πλαστικοποιημένες καρτέλες που εικονογραφούν τις διάφορες ενότητες και δίνουν το έναυσμα για συζήτηση, επιλεγμένα δείγματα υλικών που χρησιμοποιήθηκαν κατά καιρούς για τη γραφή ­ περγαμηνή, πάπυρος, ριζόχαρτο, στυπόχαρτο, πένα, κονδυλοφόρος, φτερό κ.ά. ­, μια αφίσα με το αλφάβητο σε κείμενο της Δήμητρας Σίμου και εικονογράφηση της Σοφίας Φόρτωμα και 24 καρτέλες με το αλφάβητο γραμμένο με το σώμα παιδιών.

Θα σταθούμε περισσότερο στα δύο βιβλία που περιέχει το κουτί.

Το Βιβλίο του δασκάλου είναι υποδειγματικό: σέβεται πρώτα απ' όλα την προσωπικότητα του εκπαιδευτικού δίνοντάς του όλες τις παραμέτρους που θα τον βοηθήσουν στο έργο του μέσα από ένα εξαιρετικά αναλυτικό πλάνο για το πώς θα κινηθεί με τους μαθητές. Αναλύει την κάθε ενότητα ξεχωριστά, παρέχει πλήθος πληροφοριών, παρουσιάζει τα υλικά και τις δραστηριότητες και τεκμηριώνει κάθε του κίνηση, αφήνοντας παράλληλα ελευθερία για εφαρμογή των δικών του ιδεών. Και αυτό γιατί, σύμφωνα με τη νέα παιδαγωγική, όταν η γνώση στηρίζεται σε ερεθίσματα και δραστηριότητες, ο δάσκαλος δεν διδάσκει, με τη στενή έννοια, αλλά είναι συμμέτοχος σε μια διαδικασία που πολύ απέχει από το να είναι μηχανιστική.

Οι Μικρές ιστορίες για τη γραφή και το αλφάβητο, το δεύτερο βιβλιαράκι που υπάρχει μέσα στο κουτί, περιέχει 17 κείμενα διαφόρων συγγραφέων, διαφορετικών εποχών και πολιτισμών (Ζ. Παπαντωνίου, Π. Δέλτα, Λ. Αραγκόν, Π. Κοέλιο, Ρ. Κίπλινγκ, Ντ. Γκαμπέ, Ηρόδοτος, Γρηγόριος ο Κύπριος κ.ά.) και διαφορετικού τύπου (άρθρα από εφημερίδες, ποιήματα, ένα ταχτάρισμα, κάλαντα, παραδόσεις, πεζά) που το καθένα τους μπορεί να ανοίξει νέες συζητήσεις και περιπλανήσεις του νου.

Το Κουτί της Γραφής απευθύνεται σε όλες τις τάξεις του δημοτικού σχολείου και πλαισιώνει τη διδακτέα ύλη καθώς βρίσκει πάτημα πάνω στο γλωσσικό μάθημα, στην ιστορία, στα καλλιτεχνικά μαθήματα και στην κινητική αγωγή. Είναι δε φανερό ότι ανάλογα με την ηλικία των παιδιών ο όγκος των πληροφοριών και των γνώσεων που μπορούν να πάρουν ποικίλλει.

Η συγγραφέας δίνει βέβαια μια έμφαση στην Α' δημοτικού όχι μόνο επειδή τότε τα παιδιά διδάσκονται τη γραφή αλλά επειδή πολλές από τις δραστηριότητες του κουτιού προσφέρονται για κίνηση, θεατροποίηση, ζωγραφική, τραγούδι, που είναι προνόμια των μικρότερων ηλικιών.

Από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφορεί ακόμη το πρόγραμμα Ενα κουτί γεμάτο νερό (1997) όπου με τη βοήθεια πολλών δραστηριοτήτων τα παιδιά κατανοούν τη σημασία του νερού στη ζωή μας.



Μαρίζα Ντεκάστρο

ΤΟ ΒΗΜΑ, 19-12-1999